7. Sınıf Cümlede Anlam Konu Anlatımı
Türkçe dersinin önemli konularından birisi olan 7. Sınıf Cümlede Anlam konusunu detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Bu konu ile ilgili olarak dikkat etmeniz gereken bir husus şudur ki; aşağıda yer alan kavram bağlamı sizin mevcut ders müfredatından farklı olsa da ancak sitemizin anlatımımız daha kapsayıcı olacaktır. Sitemizde sizler için özel olarak hazırlanmış ders notlarımız ile bu konuyu anlamanızı güçlendirecek geçmiş yıllarda çıkmış sınav soruları hakkında fikir edinebileceksiniz. Ayrıca Türkçeci Mobil uygulamamızda tüm konular için hazırlanmış özel testler yer almaktadır. Uygulamamız hakkında geniş bilgi bu adrestedir.
7. Sınıf Cümlede Anlam konusunun sonunda aşağıdaki kazanımları elde edecek ve aşağıda yer alan soruların cevaplarına ulaşmanızı hedeflemekteyiz.
- Cümlede anlam olayları nelerdir? Cümlede vurgu nedir?
- Anlamdaş ve yakın anlamlı cümleler nelerdir?
- Anlamca aynı doğrultuda olan cümleler nelerdir?
- Anlamca çelişen cümleler nasıl bulunur?
- Cümlede yansıtılan kavram, durum ya da duygu nasıl seçilir?
- Eleştiri anlatan cümlelere örnekler nasıl çözülür?
- Cümlede anlatım teknikleri soruları nasıl çözülür?
- Cümlede anlam ilişkilerinin detayları nelerdir?
- Anlamlarına göre cümlelerin alt başlıkları nelerdir?
7. Sınıf Cümlede Anlam konusunu aşağı yer başlıklarda inceleyeceğiz. Bildiğiniz konuları doğrudan atlayabilir ve konu başlıkları arasında hızlıca geçiş yapabilirsiniz. Ayrıca dersimizi, word ortamında ya da pdf ortamına aktararak çalışma kağıdı olarak da kullanabilirsiniz.
Bir duyguyu, düşünceyi, isteği, hareketi tam olarak ve bir yargı hâlinde bildiren söz dizisine cümle (tümce) denir.
Cümlede Vurgu
Cümlede önemi belirtilmek istenen kavramın öne çıkarılmasına vurgu denir. Eylem cümlelerinde yüklemden bir önceki öge, ad (isim) cümlelerinde ise yüklem vurguludur.
“En güzel günlerim köyde geçti.” cümlesinde yüklemden bir önceki öge olan “köyde” sözcüğü vur-guludur.
“Beğendiğim bir şiiri olmayan şair yoktur.” cümlesi ise ad cümlesi olduğundan “yoktur” yüklemi vurguludur.
Cümlede Anlam Özellikleri
Cümleler çeşitli anlam özellikleri gösterir:
Anlamdaş ve Yakın Anlamlı Cümleler
Aynı konuyu, aynı duygu ve düşünceyi farklı sözcüklerle anlatan cümlelerdir.
• Sana da bir kitap alayım.
Anlamdaş cümleler
• Bir kitap da sana alayım.
• Eleştirmen, sanatçıya ve topluma yol gösteren kişidir.
• Eleştirmenin görevi kitlelere ve sanatçılara kılavuzluk etmektir.
Bu iki cümle farklı kuruluşta olsa da anlamca birbirine yakın cümlelerdir.
Anlamca Aynı Doğrultuda Olan Cümleler
Aynı ya da yakın anlamlı olmasalar da anlam yönünden bir noktada buluşan cümlelerdir.
• Büyüklerin tuttuğu yol, küçüklere örnek olur.
• Ağaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olur.
Bu iki cümle anlamca aynı doğrultudadır.
Anlamca Çelişen Cümleler
Aynı konuda birbirine karşıt (zıt) düşünceleri dile getiren cümlelerdir.
• Yalnızlık insanın iç dünyasını zenginleştirir.
Cümlede Yansıtılan Kavramı, Durumu, Duyguyu Seçmek
Cümle; bir düşünceyi, duyguyu, durumu yargıya bağlayarak anlatan söz dizisidir. Bu temel özelliğinden dolayı, cümleler kimi kez bir kavramı, düşünceyi (üslup, içerik, varsayım, olasılık, öneri, ön yargı…) veya bir duyguyu, durumu beğenme, yakınma, pişmanlık, şaşma…) anlatabilir.
İçerikle İlgili Cümleler
Bir yapıtın içerdiği duygu, düşünce ve hayallerden, kısaca yapıtın biçimi dışındaki öğelerden söz eden cümlelerdir. “Ne anlatılmıştır?”, “Neden söz edilmektedir?” sorularına yanıt veren cümleler içerikle ilgilidir.
“O romanlarında, Anadolu halkının Kurtuluş Savaşı’ndaki mücadelelerini dile getirmiştir.” cümlesinde “romanlarda ne anlatılmadığından” söz edilmektedir.
“Yazar, aydın-halk çatışmasını bu romanında da anlatmış.” cümlesi de içerikle ilgilidir. Neden? Aşağıda boş bırakılan yere yazınız.
Üslupla İlgili Cümleler
Üslup; duygu, düşünce, eylem ve hayallerini kişisel anlatım biçimidir. Üslup, bir yazıda ya da sanat yapıtında sözcüklerin seçimi, kullanımıyla ilgili inceliklerin bütünüdür. Yazıyı yazı kılan, okuru yazıya bağlayan yazının tadını sağlayan üsluptur.
“Şiire ilgi duyan bazı insanlar yalın ve duru şiirlere ilgi duyar.” cümlesinde sözü edilen “yalın ve duru olma nitelikleri sözcük seçimi ve kullanımıyla sağlanır. Bu nedenle cümle üslupla ilgilidir.
“O, şiirlerini oldukça akıcı bir dille kaleme almıştır.” cümlesindeki akıcı bir dil sözü üslupla ilgilidir.
Varsayım Anlatan Cümleler
Sonuçları üzerine düşünce yürütebilmek için, var olmayan bir durumu ya da olayı varmış gibi, gerçekleşmiş gibi gösteren cümlelerdir.
“Bir an için üniversiteyi kazanamadığını düşün.” cümlesinde üniversitenin kazanılamayacağı belli değildir. Ancak “üniversitenin kazanılamayacağını farz etmek” böyle bir durumda ne yapılacağıyla ilgili düşünce yürütmek amacını taşıdığı için bir varsayımdır.
“Diyelim ki Ankara’ya gittin, nerede kalacaksın?” cümlesinde de, henüz var olmayan bir durumla ilgili görüş belirtilerek sonuçlarıyla ilgili sorular sorulmakta ve düşünce yürütülmektedir.
Varsayım anlatan cümleler; varsayalım, farz edelim, diyelim ki, tut ki, düşün… sözleriyle kurulur.
Olasılık (İhtimal) Anlatan Cümleler
Bir olay ya da durumla ilgili kesin olmayan, olabilir / olmayabilir özelliği taşıyan görüşlerin anlatıldığı cümlelerdir.
“Birkaç haftaya kadar onlar da buraya uğrayabilir” cümlesinde “uğrayabilir” eylemi, kesin olmayan bir haberi bildirdiği için cümlede olasılık anlamı vardır.
“Bizim köyde şimdi yağmur yağıyordun” cümlesinde, sözü edilen yerde bulunulmadığına göre söylenenler sadece olasılıktır (tahmindir).
“Onun bu durumda haberdar olmadığını sanıyorum.” cümlesindeki “sanıyorum” sözcüğü de söze olasılık anlamı katmıştır.
Sanırım, belki, galiba, herhalde… sözcüklerinin kullanıldığı cümlelerde de olasılık anlamı bulunur.
Öneri Anlatan Cümleler
Bir işin, davranışın yapılmasıyla ilgili yol gösterme, görüş belirtme anlamı taşıyan cümlelerdir.
“Boş zamanlarınızda roman ya da öykü okumalısınız.” cümlesinde “roman ya da öykü okuma” öneriliyor.
“Düzenli olarak spor yaparsan başarılı olursun.” cümlesinde “düzenli spor yapma” öneriliyor.
“Fazla bilginizin olmadığı konularda tartışmalara katılmayın” cümlesinde uyarıyla birlikte öneri anamı vardır.
Ön Yargı Anlatan Cümleler
Bir olay, durum ya da kişiyle ilgili araştırma inceleme yapmadan, elde yeterli veri olmadan olumlu /a da olumsuz görüş belirtmeye ön yargı (peşin hüküm) denir.
Ön yargı anlatan cümlelerde sonuçla ilgili önceden karar verme anlamı vardır.
“Yazarın bu romanı da çok tutulacak.” cümlesinde hiçbir veri yokken sonuçla ilgili görüş belirtilmiştir. Bu, bir olumlu ön yargı cümlesidir.
“Bu adam iyi bir şair olamaz.” cümlesinde de hiçbir gerekçe gösterilmeden önceden karar verme anlamı var. Bu da bir olumsuz ön yargı cümlesidir.
Eleştiri Anlatan Cümleler
Bir kişiyi, yapıtı, olayı olumlu ya da olumsuz yönleriyle inceleyip değerlendirme anlamı içeren cümlelerdir.
“O, öykülerinde oldukça savruk bir dil kullanmıştır.” cümlesinde olumsuz bir eleştiri yapılmıştır; çünkü dilin savruk kullanılması olumlu bir durum değildir.
Onun yapıtlarında sözcükler hiçbir zaman dile dolanmaz.” cümlesi olumlu bir eleştiridir; çünkü sözü edilen yazarın anlatımının akıcı olduğu belirtilmiştir.
“Son yapıtı içerik bakımından oldukça zevkliydi, ancak dil bakımından kusurluydu.” cümlesinde hem olumlu hem olumsuz eleştiri yapılmıştır.
Yapıtının içeriğinin zevkli olması olumlu dil bakımından kusurlu olması ise olumsuz eleştiridir.
Şaşma Anlatan Cümleler
Umulmayan, beklenmeyen ya da olağanüstü bir olay, durum ya da varlık karşısında beliren duyguların anlatıldığı cümlelerdir.
Ne kadar da uyanıkmış bu kız!
Caddenin tam karşısında onunla karşılaşmayayım mı?
Bir çocuk nasıl bu kadar yaramaz olabilir?
Beğenme (Takdir Etme) Anlatan Cümleler
Bir kişiyi, nesneyi iyi ya da güzel bulma duygusunun anlatıldığı cümlelerdir.
Onun her şiirini keyifle okurdum.
Çocuk dediğin böyle zehir gibi olmalı işte!
Meğer ne güzel konuşuyormuş bu ufaklık
Son cümle, hem beğenme hem şaşma anlamı taşıyan bir cümledir.
Yakınma (Şikayet) Anlatan Cümleler
Bir kişinin yaptığı yanlışla, yaşanan olumsuzluklarla ilgili hoşnutsuzluğun anlatıldığı cümlelerdir.
“Arkadaşlarınla sürekli dolaşmaktan çalışmaya zaman bulamıyorsun ki…” cümlesinde sözü edilen kişinin çalışmamasından yakınılıyor.
“Şu ekonomik krizde geçimini sağlamak kolay mı sanıyorsun?” cümlesinde yaşanan geçim sıkıntısından yakınılıyor.
Siz de aşağıda boş bırakılan yere yakınma anlatan bir cümle yazınız.
Pişmanlık Anlatan Cümleler
Kişinin yaptığı bir işin ya da davranışın olumsuz sonucunu görerek üzüldüğünü anlatan cümlelerdir.
Keşke bu konuyu onunla hiç paylaşmasaydım!
Ah, dilimi eşek arısı soksaydı da ona bu kadar ağır sözler söylemeseydim!
Cümlede Anlatım Teknikleri
Anlatım özelliklerine göre cümleler dörde ayrılır:
Nesnel Cümleler
Kişisel duygu ve düşünce (yorum) içermeyen, doğruluğu kanıtlanabilen, kişilere göre değişmeyen cümlelerdir:
• Orhan Veli ölçüsüz, uyaksız şiirler yazmıştır.
• Bu roman, mektup tekniğiyle yazılmış.
• Film, 2. Dünya Savaşı’nı anlatıyor.
• Onunla geçen hafta görüştüm.
Öznel Cümleler
Kişisel yoruma, beğeniye dayanan; kişiden kişiye değişebilen, doğruluğu kanıtlanamayan cümlelerdir:
• Köy hayatı insana huzur verir.
• Bu kitap insanı şaşırtan bir dünyayı anlatıyor.
• Sanatçı bu kitabında eski başarısını yakalayamamış.
• Bu türkü insanın içine işliyor.
Doğrudan Anlatımlı Cümleler
Başkasına ait sözlerin, o kişinin ağzından çıktığı gibi, hiç değiştirilmeden aktarıldığı cümleler doğrudan anlatımlıdır.
• Yunus Emre: “Sevelim, sevilelim; dünya kimseye kalmaz.” diyor.
• Bu yörenin insanları çok sıcak, diyor.
• Arkadaşına: “Yarın mutlaka görüşelim.” dedi.
• Atatürk: “Beni Türk hekimlerine emanet ediniz.” demiştir.
Dolaylı Anlatıma Dayanan Cümleler
Başkasına ait sözleri biçimsel değişikliğe uğratarak; ancak anlamını koruyarak aktarmaktadır.
“Romanın konusu çok ilginçti, diyor.” cümlesi doğrudan anlatımlıdır. Aynı cümle “Romanın konusunun çok ilginç olduğunu söylüyor.” şeklinde söylenirse dolaylı anlatım söz konusu olur.
• Beni her zaman sevdiğini ifade etti.
• Bana bisiklet alacağını söyledi babam.
• Doktorum bir süre dinlenmem gerektiğini söyledi.
Cümlede Anlam İlişkileri
Cümlelerde çeşitli yargılar arasında birtakım anlam ilişkileri söz konusudur.
Neden – Sonuç İlişkisi
İki yargıdan, biri diğerinin nedeni olan cümlelerdir.
• Bu evi ucuz bulduğumdan aldım.
• Baharın gelmesi ile hayat canlandı.
• Annesinden ayrılınca günlerce ağladı.
• Onun gidişiyle işler bozuldu.
• Yemeği yiyemedi; çünkü yemek çok acıydı.
Amaç Bildiren Cümleler
İki yargıdan biri diğerinin gerçekleşme amacını dile getirir.
• Seni görmek için saatlerce bekledim.
• Buraya onu ikna etmeye geldim.
• Oradan ayrılmak üzere hazırlandı.
• Bu kitabı sana faydalı olsun diye aldım.
Açıklama İlişkisi
Bazı cümlelerde, bir durumdan kişi kendisine göre bir sonuç çıkarır, bir yorumda bulunur. Bu cümlelerde açıklama ilişkisi söz konusudur:
• Adam çok yorgun görünüyor; belli ki çok çalışmış.
• Bu sabah bana selam vermedi; demek ki bana gücenmiş.
• Çok tedirgin görünüyor; anlaşılan bir derdi var.
• Televizyon seyretmeyi pek sevmiyor; sanırım bunun zaman kaybı olduğunu düşünüyor.
Koşul İlişkisi
Gerçekleşmesi başka durumların gerçekleşmesine bağlı cümlelerde koşul (şart) ilişkisi vardır.
• Masal kitapları resimli olursa çocukların daha çok dikkatini çeker.
• Ödüllendirildiği takdirde sanatçının verimi artar.
• Bu kitabı okudukça zihnim açılıyor.
• Sözlerimi dinledin mi bu dertten kurtulursun.
• İstediklerini yaparım; ama beni üzmeyeceksin.
• Para almadan hiçbir iş yapmaz.
Anlamlarına Göre Cümleler
Cümleler anlamlarına göre dörde ayrılır:
Olumlu Cümle
Yüklemin bildirdiği iş, oluş, hareket ya da durumun yapıldığını veya yapılacağını bildiren cümlelerdir.
• Bu soruyu çözmek çok kolaydır.
• Otobüs Ankara’ya varmıştır.
• Yarın sınıfça müzeyi gezeceğiz.
• Hava kirliliği insan sağlığını tehdit ediyor.
Bu cümleler biçimce de anlamca da olumludur.
Aşağıdaki cümleler ise biçimce olumsuz, anlamca olumludur.
• Seni anlamıyor değilim, (anlıyorum)
• Bu arabayı beğenen yok değil, (var)
Olumsuz Cümle
Yüklemin bildirdiği iş, oluş, hareket veya durum gerçekleşmemiş ya da gerçekleşmeyecekse cümle anlamca olumsuzdur. Aşağıdaki cümleler biçimce de anlamca da olumsuzdur.
• Bu konudan hiç haberim yok.
• Bu bölge pek düzlük değil.
• Edebiyat konusunda çok bilgisizdi.
Aşağıdaki cümleler biçimce olumlu, anlamca olumsuzdur.
• Yıllardır ne ailesini ne de köyünü gördü, (görmedi)
• Bu çocuğa şimdi gel de inan, (inanma)
• Seni hiç unutur muyum? (unutmam)
Soru Cümlesi
Herhangi bir konuda bilgi alma, onaylatma ya da yadsıma gibi amaçlar için oluşturulan cümlelerdir.
Soru cümlesi ikiye ayrılır:
a. Gerçek Soru Cümlesi: Herhangi bir konuda öğretici, açıklayıcı bilgi istemek amacıyla kurulan cümlelerdir.
• Yazar bu kitapta nasıl bir dil kullanmış?
• Ödevlerinizi niçin zamanında yapmıyorsunuz?
• Bugün benle okula kim gelmek ister?
b. Sözde Soru Cümlesi: Yanıt gerektirmeyen, bunun yerine öfke, sitem, şaşkınlık gibi duyguları belirten cümlelerdir.
• Bana bunu da mı yapacaktın?
• Sana kızar mıyım hiç?
• O gün karşıma çıkmasın mı?
Ünlem Cümlesi
Aniden beliren aşırı duyguları ya da seslenmeleri bildiren cümlelerdir.
• Vah! Zavallı adam çok üşümüş.
• Ah! Benimle gelsen ne olurdu.
• Vay! Sizi görmek ne güzel!
Çözümlü Örnek Sınav Soruları:
1. İyi bir yazar olmak için dil bilgisi yanlışı yapmamak yeterli değildir.
Aşağıdakilerden hangisi bu cümleyi anlamca destekler?
A) Dil bilgisi yanlışı yapmaması, bir yazarı iyi yazar yapmaz.
B) Dil bilgisi yanlışı yapmayan yazar, başarıyı yakalar.
C) iyi bir yazar, öncelikle dili çok iyi kullanmalıdır.
D) iyi yazar, dil bilgisi yanlışı yapmayan yazardır.
Çözüm:
İyi bir yazar olmak yalnızca dili doğru kullanmakla olmaz. Bu cümleyi anlamca destekleyen A seçeneğinde verilmiştir. Bu açıklamalar ışığında doğru cevap A’dır.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde neden – sonuç ilişkisi vardır?
A) Kırmızı ışıkta karşıdan karşıya geçmemeliyiz.
B) Depremden sonra kendilerine gelemediler.
C) Uzunca bir zaman onu aramadı.
D) Diş ağrısından bütün gece uyuyamadı.
Çözüm:
D’de “bütün gece uyuyamamasının” nedeni “diş ağrısı”na bağlanmıştır. D neden-sonuç cümlesidir.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yorum”a yer verilmiştir?
A) Kentin, insanı büyüleyen bir havası vardır.
B) Eski mahalleleri sokak sokak gezdim.
C) Meydanın ortasında yaşlı bir çınar yükseliyordu.
D) Bu kentin bin yıllık tarihi var.
Çözüm:
A seçeneğinde “insanı büyüleyen” diyerek öznel bir değerlendirme yapılmış, yoruma yer verilmiştir. Doğru seçenek A’dır.
4. Herkes aynı şeyi düşünüyorsa, hiç kimse fazla bir şey düşünmüyor demektir.
Aşağıdakilerden hangisi anlamca bu cümleye en yakındır?
A) Düşüncenin çokluğu herkesin farklı şeyler düşünmesine bağlıdır.
B) Herkesin aynı şeyleri düşündüğü bir ortamda demokrasiden söz edilemez.
C)Farklı şeyleri düşünen insanlar birlik ve beraberlik oluşturamaz.
D)Aynı duygu ve düşünceleri paylaşmayanlar bir arada yaşayamaz.
Çözüm:
Bu cümlede düşüncenin çokluğu her insanın farklı şeyler düşünmesine bağlanmıştır. Doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “bıkkınlık, usanç” anlamı vardır?
A)Gürültü yaparak kimseyi rahatsız etmeyin sakın.
B) Kavurucu sıcaklar bitse de biraz rahatla- sak.
C) Bu çalışmayla başarılı olacağımızı zannetmiyorum.
D) Sınava hazırlanan öğrenci elbette çok yorulur.
Çözüm:
Bıkkınlık, usanç anlamı B seçeneğinde vardır.
6. Gerçek bir sanat eseri, birkaç kez okunmadıkça değeri anlaşılmaz.
Aşağıdakilerden hangisi bu cümleyle anlamca aynı doğrultuda değildir?
A) Bir sanat eserinin değerini, onu ancak birkaç kere okuyanlar anlayabilir.
B) Bir eserin değerini anlayabilmek için onu bir sefer okumak yetmez.
C) Sanat eserinin değeri, onun defalarca okunmasına bağlıdır.
D) Gerçek bir sanat eseri, daha ilk satırlarda değerini belli eder.
Çözüm:
A, B, C seçenekleri bu cümleyle aynı doğrultudadır. Doğru yanıt D seçeneğidir.
7. Yaşamak! Bir ağaç gibi tek ve hür
Ve bir orman gibi kardeşçesine
Bu dizelerde aşağıdaki durum veya duygulardan hangisi yoktur?
A) Özgürlük
B) Coşku
C) Karamsarlık
D) Dayanışma
Çözüm:
Verilen dizelerde karamsarlık duygusundan söz edilemez. Doğru yanıt C seçeneğidir.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yakınma” söz konusudur?
A) Yüz vermeden geçtim yanından.
B) Çocuk bütün parayı kendisine harcamış, bana para ayırmamış.
C) Hırkasını sırtına alıp yorganı üzerinden attı.
D) Ayak sesleri, koridor boyunca uzaklaşıp gidiyor.
Çözüm:
B seçeneğinde yakınma söz konusudur.
9. Okuru; müşteri olarak görmediğimden sözümü dikine söylemekten çekinmem.
Böyle konuşan bir yazar için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Sözünü sakınmayan biri olduğu
B) Ticari kaygı taşımadığı
C) Okuru aldatmaya çalışmadığı
D) Gerçekleri görmezden geldiği
Çözüm:
Böyle düşünüp söyleyen bir yazar gerçekleri görmezden gelemez. Doğru yanıt D seçeneğidir.
10. Güçlü olmak, karşımıza çıkabilecek zorluklara karşı hazırlıklı olmak demektir. Aşağıdakilerden hangisi bu cümleye anlamca en yakındır?
A) Zorluklara önlem almayan kişi, zayıf kalır.
B) Güçlü olmak, zorlukları aşmayı başarmaktır.
C) Güçlü insan, her türlü zorlukla başa çıkabilir.
D) Zorluklarla mücadele, kişiye direnç kazandırır.
Çözüm:
Cümlede zorluklara karşı önlem alan kişi güçlü olur, yargısı çıkarılmaktadır. Bu cümleye en yakın olan cümle A seçeneğinde verilmiştir.
Sevgili öğrencilerim; 7. Sınıf Cümlede Anlam konu anlatımı şimdilik bu kadar. 7. Sınıf Cümlede Anlam konusu hakkında tüm yanlış ve varsa eksiklikleri lütfen iletişim formu ile bize bildirin. Bu konu ile ilgili çıkmış soruları da içeren test mi çözmek istiyorsunuz. Neden Türkçeci Mobil Uygulamasını denemiyorsunuz?
Türkçeci mobil uygulaması hakkında daha geniş bilgi için buraya tıklayabilirsiniz.
