7. Sınıf Düz Yazı Türleri Konu Anlatımı
Bu dersimizde 7. Sınıf Düz Yazı Türleri konusunu detaylı bir şekilde anlatacağız. Bu konu ile ilgili olarak dikkat etmeniz gereken bir husus şudur ki; aşağıda yer alan kavram bağlamı sizin mevcut ders müfredatından farklı olsa da ancak sitemizin anlatımımız daha kapsayıcı olacaktır. Sitemizde sizler için özel olarak hazırlanmış ders notlarımız ile bu konuyu anlamanızı güçlendirecek geçmiş yıllarda çıkmış sınav soruları hakkında fikir edinebileceksiniz. Ayrıca Türkçeci Mobil uygulamamızda tüm konular için hazırlanmış özel testler yer almaktadır. Uygulamamız hakkında geniş bilgi bu adrestedir.
Bu anlatımın sonunda aşağıdaki kazanımları elde edecek ve aşağıda yer alan soruların cevaplarına ulaşmanızı hedeflemekteyiz.
- Düz yazı nedir? Düz yazı nasıl yazılır? Düz yazıda ayrımlar nasıl yapılır?
- Düz yazı çeşitleri nelerdir? Olay yazıları neden yazılır?
- Fikir yazıları nelerdir? Kaç çeşidi vardır?
- Söz edebiyat ürünleri nelerdir?
7. Sınıf Düz Yazı Türleri konusunu aşağı yer başlıklarda inceleyeceğiz. Bildiğiniz konuları doğrudan atlayabilir ve konu başlıkları arasında hızlıca geçiş yapabilirsiniz. Ayrıca dersimizi, word ortamında ya da pdf ortamına aktararak çalışma kağıdı olarak da kullanabilirsiniz.
Düzyazı (Nesir)
Duygu, düşünce ve hayallerin sözlü ya da yazılı olarak, güzel ve etkili biçimde anlatılmasıdır edebiyat. Daha önce edebiyatın bir parçası olan “şiir bilgisi”ni işlemiştik. Şimdi de edebiyatın diğer bir konusu olan düz yazı (nesir) türlerini görelim.
Nesir, duygu ve düşüncelerin cümlelerle anlatılmasıdır. Konuşma diline yakın bir anlatım yoludur. Düz yazı türleri olay ve fikir yazıları olmak üzere ikiye ayrılır.
Olay Yazıları
Bir olayın; kahramanlar zaman ve mekan (yer) çerçevesinde anlatıldığı yazılardır.
Başlıca Olay Yazıları Şunlardır:
Roman
İnsan ve toplum hayatını konu alan yaşanmış ya da yaşanması mümkün olayları kişi yer ve zamana bağlı anlatan uzun yazılara denir.
Roman Edebi Türünün Özellikleri
> Romanda bir ana olay etrafında birden çok olay yer alabilir. Olaylar bütün ayrıntılarıyla ele alınır.
> Kişi sayısı oldukça fazladır ve kişiler ayrıntılarıyla tanıtılır.
> Romanda uzun bir zaman dilimi söz konusudur.
> Romanda geniş bir yer kavramı vardır. Olaylar geniş bir coğrafyada gerçekleşebilir.
> Romanlar işlediği konulara göre “sosyal romanlar, tarihi roman, polisiye roman… vb.” ve akımlarına göre: romantik, realist roman vb. diye türlere ayrılır.
Hikâye (Öykü)
Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olan olayların yer ve zaman belirtilerek anlatıldığı kısa yazılara denir.
Hikaye Edebi Türünün Özellikleri
> Öykülerin en önemli özelliği olay, yer ve kişilerin ayrıntılara kaçmadan anlatılmasıdır.
> Genelde bir olay etrafında gelişir, olayın geçtiği yer sınırlı, zaman kısa ve kişi sayısı romana göre azdır.
> Anlatım özlü ve yoğundur.
> Hikâye, olay hikâyesi ve durum hikâyesi olmak üzere ikiye ayrılır.
> Türk edebiyatında Ömer Seyfettin, Memduh Şevket Esendal, Sait Faik Abasıyanık önemli hikâye yazarlarındandır.
Roman ile Hikaye Farkı
1- Roman, öyküye göre daha uzundur.
2- Romanda, temel öge kişidir. Hikâyede ise olaydır.
3- Romanda birden çok olay, hikâyede tek olay vardır.
4- Romanlarda kişiler marşımıza bir karakter olarak çıkar. Hikayelerde ise bir karakter olarak çıkmaz.
5- Romanlarda çevre geniş olarak anlatılır. Öyküde ise olay n geçtiği yer (çevre) sınırlıdır ve ayrıntılı olarak anlatılmaz.
6- Romanlarda anlatım ağır ve sanatlıdır. Öyküde ise yalın, ar aşılır ve özlüdür.
Masal
Olağanüstü olayların anlatıldığı hayali öykülere denir.
Masal Edebi Türünün Özellikleri
> Masallar tekerlemeyle başlar.
> Masallarda olağanüstü olaylar anlatılır.
> Yer ve zaman kavramları belirsizdir.
> Masal kahramanları peri, cin , dev… gibi olağanüstü varlıklardır.
> Masallar evrensel konuları işler.
> Masalların sonunda iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır. Eğiticilik esastır.
> Masallarda ait olduğu kültürün gelenek ve göreneklerinden izler bulmak mümkündür.
> Olaylar miş’li geçmiş zaman kullanılarak anlatılır.
Örnek Çıkmış Sınav Sorusu (1998-DPY/6) :
Develer tellal iken, pireler berber iken, ben anamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken memleketin birinde İdi ile Bıdı derler bir karı koca varmış. ikisinin de huyu suyu birbirine benzermiş. Kim ne derse ona inanırlarmış. Yüzlerine gülen, ekmeklerini ellerinden alırmış…
Bir bölümü yukarıya alınan yazının türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Masal
B) Fabl
C) Hikâye
D) Roman
Çözüm:
Bir bölümü alınan yazı türü masaldır. Çünkü masallar tekerleme ile başlar. Masallarda yer ve zaman verilmez. Anlatımda daha çok, “-miş’li geçmiş zaman kullanılır. Doğru seçenek A’dır.
Fabl (Hayvan Masalları)
Ahlak ya da hayat dersi vermek amacıyla yazılan, kahramanları hayvanlar olan manzum ya da düz yazı biçimindeki kısa öykülere denir.
> Şiir şeklinde ya da düz yazı biçiminde yazılır.
> Kahramanları hayvanlar, bitkiler va da eşyalardır.
> İnsanlara öğüt vermek amacı taşır. Sonunda mutlaka bir ibret dersi ve ahlaki öğüt verilir.
> Olaylar çoğunlukla kır, orman ya da köylerde geçer.
> Beydaba ve La Fontaine bu türün en tanınmış yazarlarıdır.
AT İLE EŞEK
Yardım etmeliyiz birbirimize şu geçici dünyada
Bir gün komşun aniden rununu teslim edebilir
O zaman bütün yükü şenindir.
Bir eşek, geçimsiz bir atla
Birlikte çıkmış yola.
Yalnız eğeri varmış atın sırtında
Zavallı eşek ise yıkılıyormuş yükten.
Ata yalvarmış, yardım istemiş
Yoksa şehre varmadan ölecekmiş.
“Bu istek” demiş, “Saygısızlık sayılmaz.
Yükümün yarısını ne olur siz alın.
Çok bir şey değil, isterseniz bakın.”
At, bu teklifi reddetmiş,
Üstelik çok kızmış, tepinmiş,
Ama yük altında ölünce arkadaşı,
Anlamış yaptığı yanlışı
Hem eşeğin yükünü taşıtmışlar ona
Hem yüklemişler eşeğin postunu sırtına.
(La Fontaine)
Masal-Fabl Edebi Türlerinin Farkı
1- Fablda kıssadan hisse şeklinde bir ders verilir. Masalda böyle bir ders verme görülmez.
2- Fabl, genelde manzum yazılır. Masallar, düz yazı şeklindedir. Arada şiir bulunabilir.
3- Masallarda başka tekerleme varken fablda bulunmaz.
Efsane
Tarih, toplum ve doğa olaylarının nedenlerinin, ve oluşumlarının olağanüstü, akıl dışı açıklamalarla anlatıldığı hikâyelere efsane denir.
Efsaneler halkın hayal gücünden ortaya çıkar ve gelişir. Kuşaktan kuşağa aktarılarak gelir.
Efsane Türleri
1-Dünyanın yaratılışını, tabiat varlıklarının meydana gelişini, kıyamet günlerini anlatan yaratılış efsaneleri:
2- Tarihi efsaneler
3- Dini efsaneler
Türk Edebiyatında Efsane
Kahramanlık, fedakârlık, cesaret, ahlaki davranışlar, sosyal düzene bağlılık, Allah’ın kudretine iman, doğruluk, cömertlik gibi konular işlenir.
> Örnek Efsaneler: Genç Osman, Boş Beşik Çakıcı Efe, Çoban Çeşmesi, Gelin Kayası, Cennet Dağı, Kan Kuyusu, Yusufçuk Kuşu…
Masal – Efsane Edebi Türlerinin Farkı
1- İki türde de olağanüstülük vardır.
2- Efsanelerle masallar arasındaki fark halk efsanelerin gerçek olduğuna inanır. Masalın gerçek olmadığını bilir.
3- Efsanelerde önce doğaüstü olayları açıklama, sonra da ideal insan tipini belirleme vardır.
4- Masallarda eğiticilik önemlidir. Herhangi bir tabiat olayını yorumlama görülmez.
5- Efsaneler yerel (milli); masallar ise evrensel nitelikler taşır.
Destan
Milletlerin tarihinde derin izler bırakan olaylara (sel, deprem, kıtlık, göç gibi) olağanüstü olay ve kahramanların da eklenmesiyle oluşan ve kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze kadar ulaşan öykülere destan denir.
Destanların çoğu şiir biçimindedir. Destanlar bilinen en eski edebiyat türlerindendir.
Oğuz Destanı, Saka Destanı, Gılgamış Destanı, Manas Destanı, Yaratılış Destanı, Battal Gazi Destanı, Dede Korkut Kitabı, Danişment Gazi Destanı Türklerin bilinen destanlarındandır.
Destan ile Masalın Karşılaştırılması
1- Destanın temelinde milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış tarihi olaylar vardır. Yani gerçek bir olaya dayanır. Masal ise tamamen hayal ürünüdür.
2- Masalı oluşturan ögeler tama-r” -a. a ürünüdür. Destanı oluşturan ola,. ar – ; e- – aya ürünü değildir. Olağanüstülük destana daha sonradan eklenmiştir.
Hatıra (Anı)
Bir kişinin, yaşadığı ya da tanık olduğu olayları, belli bir zaman geçtikten sonra anlattığı yazılardır.
> Herkes anı yazabilir. Ancak sanatçı, devlet adamı gibi tanınmış kişilerin yazdığı anılar daha değerlidir.
> Anılar yaşanmış ya da tanık olunmuş olayları anlattığı için geçmişe ışık tutar. Bundan dolayı anılar tarihi belge niteliği taşır.
Örnek Çıkmış Sınav Sorusu (1998-FL):
Aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Anıların tarih bilimi için önemli olduğu söylenemez.
B) Özel mektuplarda konu alanı sınırsızdır.
C) Gezi yazarı bakmasını ve görmesini bilen kişi olmalıdır.
D) Günümüz gazeteciliğinde röportajın yeri giderek artmaktadır.
Çözüm :
Anılar tarih bilimi için önemli kaynaklardır. Anılar tarihe mâl olmuş olayları kişisel bakış açısıyla yansıtır. Anılar incelenerek tarihsel konular hakkında ipuçları elde edilebilir. Doğru cevap seçeneği A’dır.
Günlük (Günce)
Bir kişinin başından geçenleri, tanık olduğu olayları tarih belirterek günü gününe yazdığı yazıya denir.
Güncenin Özellikleri
1- Kısa yazılardır.
2- Olayı yaşayan kişi tarafından yazılır.
3- Yazarın hayatından izler taşır.
4- içten ve sevecendir.
Günlük ile Anıların Karşılaştırılması
1- Günlük günü gününe yazılır. Anılar aradan bir zaman geçtikten sonra yazılır.
2- Günlükte yazar benmerkezcidir. (Kendini ön plana çıkarır. Kendini anlatır.) Anıda başkaları da anlatılabilir.
3- Günlük, anıya göre daha özeldir.
Biyografi (Yaşam Öyküsü)
Önemli kişilerin hayatlarının tarih sırasına göre başkası tarafından anlatıldığı yazılara denir.
Biyografi Edebi Türünün Özellikleri
> Biyografilerde amaç o kişiyi tüm yönleriyle tanıtmaktır.
> Biyografi açık, sade bir dille yazılır.
Otobiyografi (Öz Yaşam Öyküsü): Kişi kendi hayatını, yine kendisi anlatıyorsa bu yazı türüne otobiyografi denir
Örnek Çıkmış Sınav Sorusu (1993-EML) :
“Karacaoğlan (1606-1689) halk şiirimizin en ünlü, en kuvvetli saz şairlerindendir. Adana’nın Bahçe ilçesinin Farsak köyünde doğmuştur. İçinde yaşadığı çevrenin ve insanların coşkun, gerçekçi şairidir.” cümleleriyle başlanan bir yazının türü, aşağıdakilerden hangisi olur?
A) Söyleşi
B) Anı
C) Bibliyografi
D) Biyografi
Çözüm :
Ünlü kişilerin hayatının anlatıldığı yazılara biyografi denir. Parçada, ünlü bir halk ozanı olan Karacaoğlan’ın hayatı anlatılmıştır. Cevap D seçeneğidir.
Gezi Yazısı (Seyahatname)
Gezilip görülen yerlerle ilgili bilgi, gözlem ve izlenimleri yansıtan yazılardır.
Gezi yazısında yazar, gezdiği yerleri anlatmalı; uydurma, yanlış bilgiler vermemelidir. Yazar gördüklerini okuyucusunun daha iyi algılaması için, karşılaştırma yapar. Okur, o yerleri sanatçıyla gezer gibi olur.
Gezi Yazısı Edebiyat Türünün Özellikleri
> Bu yazı türünde amaç gezilen görülen yerleri tanıtmaktır.
> Edebiyatımızın en meşhur gezi yazısı Evliya Çelebi’nin on ciltlik “Seyahatnamesi”dir. Bunun dışında Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Beş Şehir” adlı eseri ile Reşat Nuri Güntekin’in “Anadolu Notlan” bu türün önemli örneklerindendir.
Anı ile Gezi Yazısının Karşılaştırılması
1- Anıda yazar daha çok kendisinden söz eder.
2- Gezi yazılarında dış dünyaya ait gözlemler önemlidir.
Tiyatro
Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olayları sahnede canlandırmak için yazılan eserlere denir.
Tiyatro Edebi Türünün Özellikleri
> Sahnede oynanmak için yazılır.
> Karşılıklı konuşma ve bu konuşmayı destekleyen hareketlere dayanır.
> Tiyatroda; sahne, dekor ve kostüm önemlidir.
Tiyatro konusuna göre üçe ayrılır:
1. Trajedi: Hayatın acıklı yönlerinin işlendiği tiyatro eseridir.
2. Komedi: insanları güldürerek eğitmeyi amaçlayan tiyatro eseridir.
3. Dram: Hayatın hem gülünç hem de acıklı yönlerini anlatan tiyatro türüdür.
Türk edebiyatında Batılı anlamda tiyatro Tanzimat’tan sonra görülür.
Haber
Bir olay veya konuyla ilgili 5N 1K kuralına göre yazılmış yazılara haber denir.
Bir haber yazılırken 5N 1K ilkesine uyma zorunluluğu vardır.
5N1K İlkesi Nedir? Soruları Nelerdir?
Ne?
Nerede?
Ne zaman?
Nasıl?
Niçin?
Kim?
Bu sorulara cevap veren haber her yönüyle tam bir haberdir. Bir haberde bulunması gereken dört nitelik vardır: ilginçlik, önemlilik, yenilik, doğruluk. Haberde herkesin anlayabileceği bir dil kullanılmalıdır. Haberi hazırlayan, habere kendi duygu ve düşüncelerini katmamalıdır.
Röportaj
Konusu soruşturma, araştırma olan gazete veya dergi yazılarına röportaj denir.
Röportaj yazıları, incelemeyi, araştırmayı, gezip görmeyi gerektirir. Röportaj yazarı, araştırmalarını kendi gözlem ve anlayışına göre değerlendirir.
Fikir Yazıları
Yazarın herhangi bir konu hakkındaki görüş ve düşüncelerini serbest bir şekilde ortaya koyduğu yazılardır.
Başlıca düşünce yazıları şunlardır:
Makale
Herhangi bir konuda bilgi vermek bir düşünceyi savunmak ya da eleştirmek amacıyla yazılan yazılara denir.
Makale Edebi Türünün Özellikleri
> Gazete ve dergi yazısıdır.
> Makalede yazar düşüncelerini kanıtlamak zorundadır.
> Araştırmaya ve incelemeye dayanır.
> Her konuda makale yazılabilir. (Konu serbesttir.)
> Anlatımı yalın ve yoğundur, nesnel bir nitelik taşır.
> Söz oyunlarına başvurulmaz, süslü anlatımdan uzak durulur.
> Edebiyatımıza gazete ile birlikte girmiştir.
Fıkra (Köşe Yazısı)
Fıkra; nükteli, güldürücü fıkralar ve köşe yazısı olan fıkralar olmak üzere ikiye ayrılır.
Yazarın gündelik olayları özel bir görüşle, güzel bir üslupla, kanıtlama gereği duymadan yazdığı kısa, günübirlik yazılardır.
> Köşe yazısı olan fıkralar gazete ve dergilerde yayımlanır.
> Düşünceyi ispatlama amacı yoktur.
> Güncel konular işlenir.
> Konu derinlemesine ele alınmaz.
> Günlük konuşma dili kullanılır.
Makale-Fıkranın Karşılaştırılması
1- Makalede ispat esastır.
2- Mutlaka bir sonuca gidilir.
3- Ciddi, bilimsel dil kullanılır.
4- Fıkralar daha serbest ve mizahi öğeler içerir.
5- Fıkrada yazar, ilgi çekici konulardaki düşüncelerini, yorumlarını bilimsel ve tarafsız olma kaygısı gütmeden yazar.
6- Makalede yazar doğruyu, fıkrada ise kendi doğrusunu anlatır.
Deneme
Bir yazarın herhangi bir konuyla ilgili duygu ve düşüncelerini kendisiyle konuşuyormuş gibi dile getirdiği yazı türüdür.
Denemenin Özellikleri
> Yazar konu seçiminde özgürdür, bir konu sınırlaması yoktur.
> Söylenenleri ispatlama kaygısı yoktur.
> Amaç, okura yeni bir bakış açısı kazandırmaktır.
> Düşünce kesin bir sonuca bağlanmaz.
> Samimi bir dil kullanılır.
> Deneme türünün öncüsü Montaigne’dir. “Denemeler” adlı eseri meşhurdur.
Örnek Çıkmış Sınav Sorusu :
Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde, deneme türünün tanımı yapılmıştır?
A) Bir fikri açıklayıp ispatlamak amacını güden yazılardır.
B) Gazetelerin belli sütunlarında günlük konuların ele alındığı yazılardır.
C) Çeşitli konularda, fikirlerin iddiasızca ileri sürüldüğü yazılardır.
D) Temel konularda, ciddi bir üslupla yazılan yazılardır.
Çözüm :
A ve D seçeneklerinde makalenin, B seçeneğinde fıkranın, C seçeneğinde ise denemenin tanımı yapılmıştır. Deneme her konuda yazılabilen, kişisel görüşe dayalı, ispatlama amacı taşımayan yazılardır. Cevap C seçeneğidir.
Sohbet (Söyleşi)
Yazarın, bir konu hakkındaki kişisel görüşlerini, okurla konuşuyormuş gibi bir üslupla aktardığı fikir yazılarına denir.
Söyleşinin Özellikleri
> Gazete ve dergilerde yayımlanır.
> Yazarın biriyle konuşuyormuş gibi bir anlatımı vardır.
> Yazarın öğretme ve kanıtlama amacı yoktur.
> Konu, ayrıntılara inilmeden, konuşma havasında anlatılır, bu türün içten, hoş bir dili vardır.
Fıkra-Sohbet Farkı
1- Sohbette karşılıklı konuşma uslübü vardır.
2- Fıkrada yazar, serbest bir anlatımla düşüncelerini benimsetmeye çalışır.
3- Sohbetler dışa dönüktür.
4- Fıkra, gazetelerde yazılır.
5- Sohbetlerin ise gazetelerde yazılma zorunluluğu yoktur.
Sohbet-Deneme Farkı
1- Sohbette yazarın okuyucuyla konuşuyormuş gibi bir anlatımı vardır.
2- Denemede ise yazar kendisiyle konuşuyormuş gibidir.
3- Sohbette nüktelerden, halk söyleyişlerinden fıkralardan yararlanılır.
4- Sohbetin dili yalındır.
5- Denemede daha ciddi bir dil kullanılır.
6- Sohbette kısa ve yüzeysel bir anlatım vardır.
7- Sohbette amaç, okuyucunun yazar gibi düşünmesini sağlamaktır.
8- Denemede ise okuyucuyu yönlendirme amacı yoktur.
Mektup
Genel anlamda mektup, birbirinden uzakta bulunan kişilerin duygu, düşünce ve istekleri ile olayları duyurmak için birbirlerine yazdıkları yazılara denir.
Özellikler
> Haberleşme amacıyla yazılan bir yazı türüdür.
> Aziz Dostum, Sevgili Kardeşim gibi hitap sözcüğüyle başlar.
> Sağ üst köşeye tarih yazılır.
> Sağ alt köşeye ad soyad yazılıp imza atılır.
> Hâl hatır sorularak başlanır ve yazılış amacı belirtilir.
> Özel mektup, iş mektubu, edebi mektup gibi türleri vardır.
Eleştiri (Tenkit)
Bir eseri, bir kişiyi, bir konuyu olumlu ya da olumsuz yönleriyle ortaya koyan eserlerdir.
> Eleştiri bir kötüleme yazısı değildir. Eleştiri objektif olmalıdır.
> Eleştiri yazılan bir eserin tanınmasında çok etkilidir.
> Eleştiride amaç okura ve yazara yol göstermektir.
> Eleştiri yapan kişiye “eleştirmen” denir.
> Eleştirmenin kişisel duygularını kattığı eleştirilere öznel eleştiri, katmadığı eleştirilerine de nesnel eleştiri denir.
Örnek Çıkmış Sınav Sorusu (1990-DPY/7) :
Mektupla ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Hitap cümlesiyle başlar.
B) Sağ alt köşesine imza atılır.
C) İyilik dilekleriyle bitirilir.
D) Sol üst köşesine tarih yazılır.
Çözüm:
Mektuplar hitap sözleriyle başlar, iyilik dilekleriyle bitirilir. Mektuplarda tarih sağ üst köşeye, isim ve imza ise sağ alt köşeye yazılır. O hâlde bilgi yanlışlığı D seçeneğinde yapılmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.
Örnek Çıkmış Sorusu (1994-DPY) :
Aşağıdakilerden hangisi fikir yazısı değildir?
A) Makale
B) Biyografi
C) Sohbet
D) Deneme
Çözüm :
Fikir yazılarında yazar bir düşünceyi dile getirir. Bu tür yazılarda olay, yer, zaman, kahraman kavramları söz konusu değildir. Makale, sohbet ve deneme fikir yazısıdır. Biyografi ise ünlü birinin hayatını konu edinen yazıdır. Herhangi bir görüş ve düşünceye yer verilmez. Cevap B seçeneğidir.
Sevgili öğrencilerim; 7. Sınıf Düz Yazı Türleri anlatımı şimdilik bu kadar. 7. Sınıf Düz Yazı Türleri konusu hakkında tüm yanlış ve varsa eksiklikleri lütfen iletişim formu ile bize bildirin. Bu konu ile ilgili çıkmış soruları da içeren test mi çözmek istiyorsunuz. Neden Türkçeci Mobil Uygulamasını denemiyorsunuz?
Türkçeci mobil uygulaması hakkında daha geniş bilgi için buraya tıklayabilirsiniz.
