8. Sınıf Fiilimsiler Konu Anlatımı
8.Sınıf Fiilimsiler Konu Anlatımı, bu sınıfın zor konuları arasında yer almaktadır. Fiilimsiler 8.Sınıf konu anlatımı öncesinde başlıklarını tek tek incelemenizi ve Fiilimsiler Konu Anlatımı konusu kapsamında incelemek istediğiniz ya da örneklerine ulaşmak istediğiniz konu başlığına tıklayarak ulaşabilirsiniz. Bu konuya ait kavram bağlamını aşağıda bulabilirsiniz. Aynı şekilde Fiilimsiler konu anlatımı videolarımızı da izleyebilirsiniz.
Fiillerden belirli eklerle türetilmiş oiup fiiller gibi çekimlenemeyen yani kip ve kişi ekleri alamayan fakat fiiller gibi olumsuz şekilleri yapılabilen, cümlede isim, sıfat ve zarf görevinde kullanılabilen bu tür sözcüklere fiilimsi (eylemsi) denir.
Fiilimsilerin Özellikleri
1. Fiilimsiler, fiil kök veya gövdelerinden türetilir. Yani isim kökler fiilimsi oluşturmaz.
2. Fiilimsiler fiil kök ya da gövdelerine getirilen belirli eklerle yapılır. Bu eklerin dışında başka ekler kullanılarak fiilimsi oluşturulamaz. Bu ekler fiilimsi türlerinde ayrıntılarıyla ele alınacaktır.
3. Fiilimsiler fiillerden türetilmekle birlikte fiiller gibi çekimlenemez yani kip ve kişi eklerini almaz.
4. Fiilimsilerin fiiller gibi -ma/-me ekiyle olumsuz şekilleri yapılabilir.
Örneğin; “Bugün sınıfa onlar geldiler.” cümlesinde “gelmek” fiili kip ve şahıs ekiyle çekimlenmiştir.
Bu fiilin olumsuz çekimi de yapılabilir: gelmediler.
“Bugün sınıfa gelen kimdi?” cümlesinde “gelmek” fiiline “-en, -an” eki getirdiğimizden kip ve şahıs ekini almadığını görmekteyiz. “Gelmek” fiili bu eki almakla fiil olmaktan çıkmış isim soylu bir sözcük olmuştur. Fakat bu sözcüğün olumsuz şekli yapılabilmektedir: gelmeyen.
5. Fiilimsiler cümle içinde isim soylu sözcüklerin (isim, sıfat, zarf) görev özelliklerini taşır.
> O çalışmayı çok sever. cümlesinde “çalışmayı” sözcüğü fiilimsidir ve isim görevinde kullanılmıştır.
> Akan su pislik tutmaz. cümlesinde “akan” sözcüğü fiilimsidir. Cümlede suyun özelliğini verdiği için sıfattır.
Gece gündüz durmadan çalışıyor. cümlesinde “durmadan” sözcüğü fiilimsidir ve cümlede çalışıyor fiilinin niteliğini verdiği için zarf görevinde kullanılmıştır.
Fiilimsiler 8.Sınıf öğrencileri için her ne kadar zor olsa da; biz sizler için 3 ana başlıkta 3 ayrı konu anlatımı ve Fiilimsiler konu anlatımı videolarımız ile işinizi kolaylaştırıyoruz.
Fiilimsi Türleri
8.Sınıf Fiilimsiler Konu Anlatımı için fiilimsi türleri ile devam ediyoruz. Fiilimsiler kendi içinde isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olmak üzere üçe ayrılır.
İsim – Fiil (Mastar)
Fiillere “-ma / -me, -ış / -iş / -uş / -üş, -mak / -mek” ekleri getirilerek yapılır.
İsim- fiil eklerini aklımızda kolayca tutabilmek için “mayışmak” şeklinde formüle edebiliriz çünkü fiile gelen her ek isim-fiil oluşturmaz.
Onun gelmesini dört gözle bekliyoruz.
Gruptan çıkışına anlam veremedik.
İsim-fiiller “insan, çiçek, tahta” gibi tam bir isim değil, bir eylemin adını ifade eden bir isimdir. Bu yüzden bunlara isim-fiil denmektedir.
İsim-fiiller isim görevinde kullanıldıkları için, isimlerin aldığı çekim eklerini alabilirler.
> Kardeşimin ders çalışmasına hayran kaldım, cümlesinde “çalışmasına” sözcüğü isim-fiildir ve iyelik (- i) eki ile hâl eki (-a) almıştır.
İsim-fiillerin olumsuz şekilleri “ma,- me” ekiyle yapılır. Fakat olumsuzluk eki daima fiilimsi eklerinden önce gelir.
> Çağırdığımız hâlde gelmemesine çok kızdık, cümlesinde “gelmemesine” isim fiilinin olumsuzluk ekiyle olumsuz şekli yapılmıştır.
> Beni beklemeyişine anlam veremedim.
> Çocuk uyumamakta ısrar ediyordu.
cümlelerinde “bekleyiş” ve “uyumak” isim-fiillerinin olumsuzluk ekiyle olumsuzu yapılmıştır.
Bazı sözcükler, isim-fiil ekleriyle türediği hâlde zamanla kalıplaşmış; yani tamamen fiilimsi olmaktan çıkmış, bir varlığa ad olmuştur.
> Senin görüşlerine kimse burada itibar etmez.
> Annem bu akşam sarma yapmış.
> Çakmak bir türlü yanmıyordu.
cümlelerinde koyu olarak yazılmış olan sözcükler isim-fiil eklerini almış olmalarına rağmen isim-fiil özelliğini yitirmiştir. Bu sözcükler bir nesne veya kavrama ad olmuştur.
Bir varlığa ad olmuş sözcüklerle isim-fiilleri sözcüklerin olumsuz çekimini yaparak ayırt edebiliriz. isim-fiillerin olumsuz şekli yapılabilir. Ayrıca isimleşen sözcüklerde eylem özelliği olmazken, isim-fiillerde eylem özelliği vardır.
> Deneme sınavlarıyla öğrencileri denememiz gerekir.
cümlesinde birinci “deneme” bir kavram adı yani kalıcı isim, ikinci “deneme” fiilimsi olarak kullanılmıştır. Bunu her iki sözcüğe olumsuzluk eki getirerek daha iyi anlarız. Birinci sözcüğe olumsuzluk eki getirilmezken ikinci sözcüğe getirilebilir. Bu durumda birinci sözcük artık isimleşmiş, bir kavram adı olmuştur.
Sıfat-Fiil (Ortaç)
Fiillere “-an / -en , -ası / -esi, -maz / -mez, -r/-ar/ -er, -ır / -ir/ -ur/ -ür, -dik / -dik / -duk / -dük, -acak / -ecek, -mış / -miş / -muş / -müş” ekleri getirilerek ya¬pılır. Bu ekleri alan sözcükler cümle içinde genellikle sıfat olarak kullanılır.
> Bildik yüzlerle karşılaştık orada.
> Akacak kan damarda durmaz
> Pişmiş aşa su katılmaz.
> Yuvarlanan taş yosun tutmaz.
> Çekilesi dert değil seninki.
> Aşılmaz engelleri bir bir geçmiş.
> Bu iş, bilir kişi raporu ile aydınlanacak.
cümlelerinde koyu renk ile yazılmış sözcükler sıfat-fiil ve sıfat görevindedir.
Sıfat-fiil eklerinden “-dik” ve “-ecek” ekleri çoğu zaman kendinden sonra iyelik eki alarak kullanılır.
Sıfat-fiiller cümlede her zaman sıfat olarak kullanılmaz. Kendisinden sonra gelen ismin düşmesi sonucu isimleşerek adlaşmış sıfat görevinde kullanılabilir.
> Geleceğini Ahmet’ten öğrenmiş.
> Almanya’dan döndüğünü yeni öğrendim.
cümlelerinde “geleceğini” ve “döndüğünü” sıfat-fiilleri sıfat görevinde değil isim görevinde kullanılmıştır ve iyelik eklerini almıştır.
> Yatanın yürüyene borcu vardır.
> Son gülen iyi güler.
cümlelerinde “yatanın”, “yürüyene” ve “gülen” sözcükleri sıfat-fiildir. Ama sıfat görevinde değil adlaşmış sıfat görevinde kullanılmıştır.
Bazı sözcükler sıfat-fiil ekleriyle türediği hâlde zamanla fiilimsi olmaktan çıkmış, bir varlık veya kavrama ad olmuştur.
> Tükenmezi uzatır mısın?
> Gelecek de elbet bir gün gelecek.
> Geçmişi hayırla anın.
> Yakacak, yiyecek ve içecek sorunları vardı.
> Dolmuş henüz hareket etmemiş.
cümlelerinde koyu renkli sözcükler sıfat-fiil ekleri aldıkları hâlde sıfat-fiil özelliğini yitirmiştir. Bunlar bir varlık veya kavram adı olmuş, fiilimsi olmaktan çıkmıştır.
Bazı sıfat-fiiller ile çekimli fiiller birbiriyle karıştırabilir. Bu karışıklığı cümlenin anlamına ve sözcüğün yüklem olup olmadığına bakarak önleyebiliriz.
> Tanıdık kişiler gördüm.
cümlelerinde “tanıdık” sözcüğü sıfat-fiildir.
> Tanıdık adamı görür görmez.
cümlesinde ise “tanıdık” sözcüğü görülen geçmiş zaman birinci çoğul şahıs çekimi yapılmış bir fiildir. Bunu cümleyi kurallı hâle getirdiğimizde daha iyi anlarız: Biz aslında kişileri tanıdık.
> Aşılmaz bence bu geçitler.
> Aşılmaz engel yoktur.
cümlelerindeki “aşılmaz” sözcüklerinden birincisi çekimli bir fiildir, İkincisi ise sıfat-fiildir.
Fiilden türeyip sıfat olan her sözcük sıfat-fiil değildir.
Zarf-Fiil (Bağ-Fiil, Ulaç)
Fiillere “-e, -arak / -erek, -ıp / -ip / -up / -üp, -madan / -meden, -maksızın / -meksizin, -alı / -eli, -ınca / ince /-unca/-ünce,-dıkça/ -dikçe /-dukça /-dükçe, -r… -mez, / -a … -a/-e … -e/-ken” ekleri getirilerek yapılır. Bu ekleri alan sözcükler cümlede daima zarf görevinde kullanılır.
> Hayvanlar koklaşa koklaşa, insanlar konuşa konuşa anlaşır.
> Çektiği sıkıntıları ağlayarak anlattı.
> Öğretmene yaptığın resimleri gösterip gel.
> Anlamadan dinlemeden konuşma.
> Düşünmeksizin konuşursan çok pişman olursun.
cümlelerindeki koyu renkli sözcüler zarf-fiildir ve yüklemi durum yönünden etkilemiştir.
>Sen gideli her şey değişti.
>Karlar eriyince gidelim.
>Güldükçe yüzünde çiçekler açardı.
>Ankara’ya gider gitmez beni aradı.
>lrmaktan geçerken at değiştirilmez.
cümlelerinde koyu renkli sözcükler de zarf-fiildir ve yüklemi zaman yönünden etkilemiştir.
“-ken” ekiyle yapılan zarf-fiiller diğerlerinden farklı yapılır. Çünkü “-ken” eki kesinlikle çekimli bir fiile yani kip eki almış bir fiile gelir. Bir fiile doğrudan gelmez.
> O koşarken düşmüş.
> Gitmişken onu da görelim.
cümlelerinde koyu renkli sözcüklerde “-ken” eki kip eklerini almış fiillere gelmiştir.
Türkçede “-ken” ekini alan her sözcük zarf-fiil değildir.
> Hastayken canım hiçbir şey istemiyor.
cümlelerinde “hastayken” sözcüğü zarf görevindedir; fakat zarf-fiil değildir. Çünkü -ken eki bir fiile değil isme eklenerek o ismi zarf yapmıştır.
Fiilden türeyip zarf olan her sözcük zarf-fiil değildir.
> Babam eve geldiğinde yorgun görünüyordu, cümlesinde “yorgun” sözcüğü “yormak” fiilinden türediği halde ve zarf görevinde kullanılmasına rağmen zarf-fiil değildir. Çünkü “-gun” diye bir zarf-fiil eki yoktur. Ayrıca bu sözcüğün olumsuzu da yapılamaz.
Sevgili öğrencilerim; 8.Sınıf Fiilimsiler konu anlatımı şimdilik bu kadar. Fiilimsiler 8.Sınıf konusu hakkında tüm yanlış ve eksiklikleri lütfen iletişim formu ile bize bildirin. Şimdiden iyi çalışmalar. Fiilimsiler (8.Sınıf) ile ilgili test mi çözmek istiyorsunuz. Neden Türkçeci Mobil Uygulamasını denemiyorsunuz?
Fiilimsi ile birlikte tüm Türkçe Dersleri Videolu Anlatımları Youtube kanalımızda yer alıyor.
