Sıfat (Ön Ad) Konu Anlatımı
Sevgili öğrencilerim, bu ders içeriğimizde Sıfat konu anlatımını gerçekleştireceğiz. Öncelikle sıfat konu anlatımı için öncelikle aşağıdaki kavram bağlamını incelemenizi öneriyorum.
Sıfat (Ön Ad)
Sıfat Çeşitleri
Niteleme Sıfatları
Belirtme Sıfatları
İşaret Sıfatları
Sayı Sıfatları
Belgisiz Sıfatlar
Soru Sıfatları
Sıfatların Anlam Özellikleri
Sıfatlarda Küçültme
Sıfatlarda Pekiştirme
Sıfatlarda Derecelendirme
Sıfatlar yani diğer ismi ile ön ad konu anlatımına detaylı bir şekilde devam edelim.
Sıfat (Ön Ad)
Öncelikle Sıfat Nedir? Bu sorunun cevabını vermek gerekir. Buyurun sıfatın tanımını aşağıda yaptık.
Varlıkları daha iyi anlatabilmek için tanıtıcı sözcükler kullanılır. Bu sözcükleri isimlerin önüne getirerek varlıkların rengini, şeklini, durumunu, sayısını belirtiriz. İsimlerin önüne gelerek isimleri renk, şekil, durum, sayı vb. yönlerden niteleyen veya belirten sözcüklere sıfat denir.
Sıfatların konu anlatımını yaparken; sıfat çeşitleri ve sıfatların anlam özellikleri alt başlıkları altında inceleyeceğiz.
Sıfat Çeşitleri
Niteleme Sıfatları
Varlıkların durumlarını, biçimlerini, özelliklerini, renklerini kısaca nasıl olduklarını bildiren sözcüklere niteleme sıfatı denir. İsimlere sorulan “Nasıl?” sorusunun cevabıdır.
Niteleme Sıfatlarına Örnekler:
» Çalışkan öğrenci sınavda birinci oldu.
cümlesindeki “çalışkan” sözcüğü, “öğrenci”nin özelliğini belirtmektedir. Bu cümlede “öğrenci” ismine “nasıl?” sorusunu sorduğumuzda “çalışkan” cevabını almaktayız. Dolayısıyla “çalışkan” sözcüğü niteleme sıfatıdır.
» Gökyüzünü aniden kara bulutlar kaplamıştı.
Bu cümlede “kara” sözcüğü, önüne geldiği ismin nasıl olduğunu gösterdiği için niteleme sıfatıdır.
Belirtme Sıfatları
Varlıkları işaret, sayı, yer, belgisizlik ve soru gibi yönlerden belirten sözcüklere belirtme sıfatları denir. Belirtme sıfatları dört ayrı başlıkta incelenir:
İşaret Sıfatları
Varlıkları işaret yoluyla belirten sıfatlar işaret sıfatlarıdır. İşaret sıfatları, isimlere sorulan “Hangi?” sorusuna cevap verir.
İşaret Sıfatına Örnekler:
» Bu çiçeği senin için aldım.
Yukarıdaki cümlede bulunan “bu” sözcüğü işaret sıfatıdır. “çiçeği” sözcüğüne “hangi?” sorusunu sorduğumuzda “bu” yanıtını alıyoruz. Bu yüzden “bu sözcüğü işaret sıfatıdır.
» Arkadaşlarım öteki otobüse binmiş.
Sayı Sıfatları
Varlıkları sayı yoluyla belirten sıfatlardır.
Sayı sıfatları dörde ayrılır: Asıl Sayı Sıfatları, Sıra Sayı Sıfatları, Üleştirme Sayı Sıfatları ve Kesir Sayı Sıfatları
Asıl Sayı Sıfatları ve Asıl Sayı Sıfatlarına Örnek :
Bir ismi tam sayı olarak belirtir. İsme sorulan “kaç?” sorusuyla bulunur.
» Her akşam on beş sayfa roman okurum.
Yukarıdaki cümlede bulunan “on beş” sözcüğü, “sayfa” sözcüğünün sayısını belirttiği için asıl sayı sıfatıdır.
Sıra Sayı Sıfatları ve Sıra Sayı Sıfatlarına Örnek:
Varlıkların derecelerini, sıralarını belirten sıfatlardır. Sıra sayı sıfatları isimlere gelen “-ıncı, -inci” ekleri ile yapılır. İsme sorulan “kaçıncı?” sorusunun cevabıdır.
» On beşinci soruyu çözemedim.
Üleştirme Sayı Sıfatları ve Üleştirme Sayı Sıfatlarına Örnek:
Paylaştırma anlamı taşıyan, varlıkların eşit bölümlerini belirten sıfatlardır. Sayılara “-er, -ar” eki getirilerek oluşturulur. İsme sorulan “kaçar?” sorusunun cevabıdır.
» Dedem her çocuğuna ikişer ev bıraktı.
Kesir Sayı Sıfatları ve Kesir Sayı Sıfatlarına Örnek:
Bir ismi kesirli sayılarla belirten sayı sıfatıdır, isme sorulan “kaçta kaç?” sorusunun cevabıdır.
» Yıllık kârdan beşte üç pay alacağım.
Belgisiz Sıfatlar
Varlıkları sayı ve miktar bakımından tam olarak belirtmeyen sözcüklerdir. “bir, birkaç, birçok, çoğu, kimi, bazı, bütün, tüm, başka, birtakım, her, hiçbir, herhangi” gibi kesinlik bildirmeyen, belirsizlik anlamı taşıyan sözcükler kullanılır.
Belgisiz Sıfatlara Örnekler:
» Yarın birkaç kişiyle köye gidiyoruz.
» Her gün düzenli olarak koşu yapar.
Soru Sıfatları
İsimleri soru yoluyla belirten, yani isimleri anlamca tamamlayan soru sözcükleridir. Soru sıfatlarının cevabı yine sıfattır. “nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar, hangi, ne kadar, ne?” gibi sorular soru sıfatı olarak karşımıza çıkar.
Soru Sıfatlarına Örnekler:
» Sen, tatilde kaç kitap okumuştun?
Bu cümlede, “kaç” soru sözcüğünün “kitap” adını belirttiğini görüyoruz. Bu soru sözcüğüne verilebilecek “beş kitap” cevabının sıfat olması, bize, bu soru sözcüğünün de sıfat olduğunu gösterir.
» Hangi yoldan gitmemizi tavsiye ediyorsun?
Bu cümlede, “hangi” soru sözcüğünün “yol” adını belirttiğini görüyoruz. Bu soru sözcüğüne verilebilecek “şu yol” cevabının sıfat olması, bize, bu soru sözcüğünün de sıfat olduğunu gösterir.
Sıfatların Anlam Özellikleri
Sıfat konu anlatımında değerlendirilmesi gereken diğer başlık sıfatların anlam özellikleridir.
Sıfatlarda Küçültme
Sıfatlarda küçültme anlamı ”-ce, -cik, -(i)msi, -(i)mtırak” ekleriyle yapılır. Bu ekler sıfata “…e yakın” anlamı katar.
Sıfatlarda Küçültmeye Örnek:
» Küçük bir evleri vardı.
cümlesinde “küçük” sıfattır ve kendinden sonra gelen ismin niteliğini belirtmektedir.
» Küçücük evleri vardı.
cümlesinde “-cik” eki almış “küçücük” sözcüğü de niteleme sıfatıdır. Buradaki “küçücük” sözcüğün “küçük” sözcüğünden farkı, eklendiği ismin anlamında küçültme yapmış olmasıdır.
Sıfatlarda Pekiştirme
Niteleme sıfatlarının anlamca kuvvetlendirilmesiyle pekiştirilmiş sıfatlar oluşturulur.
Sıfatlarda pekiştirme, yani anlamın kuvvetlendirilmesi iki şekilde yapılır:
1. Pekiştirilecek sıfatın ilk hecesi (ilk ünlüye kadar olan kısmı) alınır, “p, r, s, m” (PıRaSaM şeklinde kodlayabiliriz.) harflerinden uygun olanı getirilir ve sözcüğün tamamı yazılır.
Örnek:
» Beyaz → be–m-beyaz
“Beyaz” sözcüğünün ilk hecesi olan “be” sesini alıp “p,r,s,m”harflerinden uygun olan “m” harfini ekleyerek “beyaz” sözcüğünün önüne getirdiğimizda “bembeyaz” sözcüğünü elde ediyoruz. Böyleye “beyaz” sözcüğünün anlamını kuvvetlendirerek pekiştiriyoruz.
» Çocuklar tertemiz elbiseler giymişlerdi.
» Dümdüz yolda ilerliyorduk.
» Şöyle yemyeşil çimenlerin üzerine uzansam!
2. Sıfat olan sözcüğün tekrar edilmesi diğer pekiştirme yöntemimizdir.
Örnek:
» Çeşit çeşit meyveler vardı masada.
cümlesinde “çeşit” sözcüğü tekrar edilerek bir ismi nitelemiş ve pekiştirme sıfatı olmuştur.
» Kara kara bulutlar gökyüzünü kapladı.
Sıfatlarda Derecelendirme
Sıfatlarda derecelendirme “pek, çok, daha, en…” gibi sözcüklerle yapılır.
Sıfatlarda Derecelendirmeye Örnekler:
» Kardeşin onlardan daha akıllı biri.
cümlesinde “daha” sözcüğü üstünlük,
» En güzel kitap buydu.
cümlesinde “en” sözcüğü en üstünlük,
» Çok güzel çiçekleri vardı.
cümlesinde “çok” sözcüğü aşırılık anlamı katmıştır.
Sevgili öğrencilerim; sıfat konu anlatımına ait bir çok soru içeren testlerimiz Türkçeci Mobil Uygulamasında. Mobil Uygulaması hakkında detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
