Yabancı Sözcükler Türkçede Nasıl Yazılır? TDK Uyum Kuralları ve 10 Can Alıcı Örnek

Merhaba Gençler, Bugün Dilimizin Misafirlerini Uğurluyoruz!

Türkçe, tarih boyunca pek çok dille komşuluk yapmış, onlardan kelimeler almış ve bunları kendi ses yapısına uydurarak zenginleşmiş bir dildir. İşte bu komşuluklar sonucu dilimize giren ve “alıntı sözcük” dediğimiz kelimeleri doğru yazmak, hem sınavlar hem de günlük iletişimimiz için çok önemli. Alıntı sözcükler; farklı dillerden (özellikle Fransızca, İngilizce ve Arapça) Türkçeye girmiş, ancak zamanla Türkçenin ses ve yapı kurallarına göre şekillendirilmiş kelimelerdir. Bu kelimeleri yazarken asıl dikkat etmemiz gereken şey, onların orijinal hallerini değil, Türk Dil Kurumu’nun (TDK) belirlediği “Türkçeleşmiş” hallerini kullanmaktır.

Yabancı Sözcükler: Türkçeleştirme Operasyonu Nasıl Yapılır?

Gençler, düşünün ki bir kelime, yurt dışından geliyor ve bizim dilimize adapte olmak zorunda. Tıpkı yabancı birinin Türkiye’ye gelip adını soyadını Türkçeye uygun hale getirmesi gibi, alıntı sözcükler de bizim kurallarımıza uyum sağlar. Bu uyum sürecinde üç ana kurala dikkat ediyoruz:

1. Ses ve Harf Değişimi: “W, X, Q” Sınır Dışı Edildi!

Bizim alfabemizde 29 harf var. Yabancı dillerden gelen ve bizim alfabemizde olmayan bazı harfler (özellikle Q, W, X) Türkçede kullanılmaz. Onların yerine, Türkçedeki en yakın ses karşılıkları kullanılır. Bu, kelimenin kulağa daha doğal gelmesini sağlar.

• Q (Kyu) yerine K: Örneğin, İngilizcedeki “quiz” kelimesini biz “kuiz” olarak yazarız.
• W (Dabıl yu) yerine V: “Show” kelimesi artık bizde “şov“dur.
• X (Eks) yerine KS: “Taxi” kelimesi, “taksi” şeklinde Türkçeleşmiştir.

Ayrıca, bazı yabancı sesler (örneğin Fransızca “u” sesi) Türkçede farklı harflerle karşılanır. Bu yüzden “lüks”, “kılavuz”, “kabin” gibi kelimeler TDK’nın belirlediği şekilde yazılır.

2. İki Ünsüzle Başlayan Kelimeler: Sessiz Harf Yığılması

Türkçe kelimeler genellikle hece başında iki sessiz harfle başlamaz. Ancak yabancı dillerde (özellikle Batı dillerinde) bu durum çok yaygındır. “Spor”, “tren”, “plan” gibi kelimeler dilimize yerleşirken, TDK bu kelimelerin arasına ünlü harf eklenmesini uygun görmemiştir. Yani bu kelimeler orijinal hallerine yakın kalmıştır, ancak ekleme yapılırken dikkat etmeliyiz:

• Yanlış: Sıp-or, tı-ren, pı-lan
• Doğru: Spor, tren, plan

Püf Noktası: Bu kelimeler kök olarak iki sessizle başlasa da, heceleme yaparken bu kuralı unutmamalıyız. (S-por değil, Spor.)

3. Uzun Ünlüler ve Düzeltme İşareti (Şapka)

Ah, o meşhur “şapka”! Eskiden çok daha yaygın kullanılan düzeltme işareti (^) (bizim ona halk arasında taktığımız isimle ‘şapka’), artık sadece birkaç görevi yerine getiriyor. Alıntı sözcüklerdeki görevi ise, kelimenin okunuşunu ve anlamını doğru vermektir.

Düzeltme işareti, Arapça ve Farsçadan dilimize geçen bazı kelimelerde, ünlünün uzun okunduğunu göstermek için kullanılır. Eğer bu işareti kullanmazsak, kelimenin anlamı değişebilir:

Unutma: Artık Fransızca kökenli “lâboratuvar” gibi kelimelerde düzeltme işareti kaldırılmıştır. TDK sadece anlam karışıklığını önleyen yerlerde kullanılmasını istiyor.

Kural 4: Bitişik mi, Ayrı mı? (Kelime Grupları)

Bazı alıntı sözcükler zamanla Türkçeyle o kadar kaynaşır ki, onları tek kelime gibi kullanmaya başlarız. Özellikle birleşik fiiller ve isim tamlamaları bu duruma örnektir. Eğer kelime grubunun anlamı, orijinal kelimelerin anlamından farklı bir kavrama dönüşmüşse, bitişik yazarız.

Ancak, yabancı dilden aldığımız bazı kelime grupları (özellikle terimler) ayrı yazılmaya devam eder. Örneğin:

• Ayrı Yazılanlar: Radyoaktif, ana dil, hava yolu, arz etmek (yardımcı fiillerle kurulanlar).
• Bitişik Yazılanlar: Başöğretmen, bilgisayar, hafta sonu (Türkçede kalıplaşmış birleşik kelimeler).

Özel Durum: İngilizceden gelen ve kalıplaşmış bazı kelimeler (örneğin “sandviç”) bitişik yazılırken, “check up” gibi bazı ifadeler ayrı yazılmaya devam eder. Burada en güvenilir kaynak TDK’nın güncel sözlüğüdür, gençler!

Kural 5: Doğrudan Alıntılama ve Noktalama İşaretleri

Şimdi gelelim, birinin sözünü veya bir metni aynen aktardığımız durumlara. Buna “doğrudan alıntı” diyoruz. Bu alıntılar, yabancı dilden gelmiş bir kelime olabileceği gibi, Türkçe bir cümle de olabilir. Burada yazım kurallarından çok noktalama kuralları devreye girer.

Hata Yapmayalım: Tırnak İşaretinin Kullanımı

Bir sözü harfi harfine aktarırken mutlaka çift tırnak işareti (” “) kullanırız. Eğer alıntı yaptığımız metin içinde bir alıntı daha varsa, bu sefer tek tırnak işareti (‘ ‘) kullanırız.

Örnek:

Öğretmenimiz, “Yarınki sınavda, Nazım Hikmet’in ‘Memleketimden İnsan Manzaraları’ şiirini analiz edeceğiz,” dedi.

Noktalama İşareti Kuralı: Alıntı bittikten sonra kullanılan nokta, virgül, soru işareti gibi noktalama işaretleri, alıntı tırnağının hemen içine konulur. Eğer alıntı yaptığımız cümle, bizim ana cümlemizin bir parçasıysa, sadece tırnak işareti kullanılır ve noktalama işareti ana cümlenin sonuna konur.

• Doğru: Ali, “Ben geliyorum.” dedi. (Nokta tırnak içinde)
• Doğru: Ali’nin “geliyorum” demesi herkesi şaşırttı. (Tırnak içinde değilse, noktalama işareti cümlenin sonunda.)

Öğrenci Masası: En Çok Yanlış Yazılan 10 Yabancı Kökenli Kelime

Sınavlarda ve günlük yazışmalarda en çok hata yaptığımız, yabancı dilden gelip Türkçeleşirken kılıktan kılığa giren kelimeleri bir tabloyla netleştirelim. Bu tabloyu aklınıza kazıyın, gençler, bunlar “can kurtaran” kelimelerdir!

Toparlayalım: Neden Kendi Kurallarımızı Kullanmalıyız?

Sevgili öğrenciler, dilimiz canlı bir varlıktır ve sürekli değişir, gelişir. Ancak bu değişimi yaparken bir düzeni korumalıyız. Alıntı sözcükleri kendi ses ve yapı kurallarımıza uydurmamızın temel nedeni, dilin bütünlüğünü korumak ve herkesin aynı kelimeyi aynı şekilde yazmasını sağlamaktır. Eğer herkes “şoför” kelimesini kafasına göre “şöför”, “şovur” veya “chauffeur” diye yazsaydı, iletişim kurmak imkansız hale gelirdi.

Bu yüzden, yabancı bir kelime duyduğumuzda hemen TDK’ya bakmayı ve kelimenin Türkçeleşmiş halini öğrenmeyi alışkanlık edinelim. Unutmayın, doğru Türkçe, güzel Türkçedir!