Sayıların Yazımı: Bitişik mi, Ayrı mı? Türkçe Yazım Kurallarının Şifreleri

Merhaba Gençler, Bugün Sayıların Yazımını Kökten Hallediyoruz!

Hemen konuya dalıyoruz: Sayıların Yazımı, Türkçede metinlerin akıcılığı ve resmiyeti için hayati önem taşıyan kurallar bütünüdür. Bu kurallar, sayıların ne zaman harflerle (yüz iki), ne zaman rakamlarla (102) ifade edileceğini, basamakların nasıl ayrılacağını ve eklerin (inci, ar) nasıl getirileceğini belirler. Doğru sayı yazımı, özellikle resmi belgelerde, çeklerde ve istatistiksel verilerde yanlış anlaşılmayı önler.

Şimdi, bu kuralların mantığını çözelim. Çünkü kural ezberlemek yerine, “Neden böyle yazıyoruz?” diye sorduğumuzda işimiz çok kolaylaşıyor. Hazır mıyız?

1. Temel Kural: Harfle mi, Rakamla mı Yazacağız?

Bu, en çok karıştırılan yer! Türkçe, metin içinde geçen az haneli sayıların harfle yazılmasını sever. Ama bunun da bir sınırı var.

a) Harfle Yazılan Sayılar (Metin İçi):

Metin içinde geçen, özellikle de “bir”den “dokuz”a kadar olan tek basamaklı sayıları genellikle harfle yazarız. Bu, metnin akışını bozmaz ve daha estetik durur.

• Örnekler: “Sınavda iki soru daha çözseydim tamamdı.” “Bu yıl üç yeni kitap okudum.”
• Önemli Not: Eğer sayı yuvarlak ve küsüratsız ise (yüz, bin, milyon, milyar gibi), yine harfle yazılabilir. Bu, özellikle edebi metinlerde sıkça karşımıza çıkar. (Örn: “Tam yüz bin kişi meydanda toplandı.”)

b) Rakamla Yazılan Sayılar (Netlik Gereken Yerler):

Rakamları ise netlik ve kısalık gerektiği zaman kullanırız. İşte rakam kullanacağımız durumlar:

• Saat, para tutarı, ölçü, istatistikî veriler gibi kesinlik gerektiren yerlerde. (Örn: “Saat 14.30’da buluşuyoruz.” “Bu ürün 45 TL.”)
• Birden fazla basamağa sahip sayılar. (Örn: “Odanın sıcaklığı 23 dereceydi.”)
• Büyük sayılar (Milyon, milyar gibi) yazılırken, rakam ve harf birlikte kullanılabilir. (Örn: “Türkiye’nin nüfusu 85 milyon civarında.”)

2. Bitişik mi, Ayrı mı? En Büyük Yazım Kuralı!

Gençler, burası konunun en can alıcı noktası ve maalesef en çok hata yapılan yer!

Kural: Çok Basamaklı Sayılar Ayrı Yazılır.

Evet, doğru duydunuz. Sayıları oluşturan her bir sözcük ayrı yazılmalıdır. Tıpkı bir cümleyi oluşturan kelimeler gibi.

• Doğru Yazım: Yüz yirmi beş, bin dokuz yüz seksen yedi, iki yüz elli dört.
• Yanlış Yazım: Yüzyirmibeş, bindokuzyüzseksenyedi.

Bu kuralı unutmuyoruz! Eğer bir sayı üç basamaklıysa (mesela 345), onu oluşturan üç kelime de ayrı yazılacak: üç yüz kırk beş.

Özel Durum: Para İşlemleri ve Çekler (Neden Bitişik Yazılır?)

Peki, hiç mi bitişik yazılan sayı yok? Elbette var ama bu bir istisna ve çok özel bir amaç için kullanılıyor: Paranın güvenliği!

Çek senet gibi ticari belgelerde, paranın miktarını belirten sayıların arasına sonradan ekleme yapılmasını engellemek amacıyla sayılar BİTİŞİK yazılır.

• Örnek: (Çek üzerinde) onbindokuzyüzyetmişbeş

Unutmayın, bu sadece para ve resmi evraklar için geçerli bir güvenlik kuralıdır. Normal bir kompozisyonda asla bitişik yazılmaz.

3. Sıra ve Üleştirme Sayıları: Ekleri Nasıl Getireceğiz?

Sayıların yazımında ekler de çok önemlidir. Sıra (kaçıncı?) ve üleştirme (kaçar tane?) sayılarını inceleyelim.

a) Sıra Sayıları (Kaçıncı?):

Sıra sayıları, bir şeyin listedeki yerini belirtir. Bunları iki şekilde yazabiliriz:

Rakamla Yazım:

Rakamla yazarken ya nokta (.) kullanırız ya da kesme işaretiyle eki getiririz.

• Nokta Kullanımı: Bu en pratik yoldur. Nokta, zaten “–ıncı/–uncu” anlamını verir. (Örn: “Yarışmada 3. oldu.” “Bu, yüzyılın 20. yılı.”)
• Ek Kullanımı: Eğer ek kullanacaksak, kesme işareti (‘) ile ayırırız ve sayının okunuşuna uygun eki getiririz. (Örn: “15.’inci kat”, “6.’ncı sınıf” değil! Sayı zaten ‘beş’ ile bittiği için ek ‘inci’ değil, ‘nci’ olmalı. Doğrusu: 15.’nci kat, 6.’ncı sınıf).

Kritik Hata Uyarısı: Rakamdan sonra hem nokta hem de ek aynı anda kullanılmaz! (Yanlış: 5.’inci, Doğru: 5. veya 5.’inci)

b) Üleştirme Sayıları (Kaçar Tane?):

Üleştirme sayıları, paylaştırma veya bölüştürme anlamı taşır. (Örn: Üçer, beşer, onar).

Kural: Üleştirme Sayıları Sadece Harfle Yazılır!

Gençler, bu kural çok katıdır ve istisnası yoktur! Üleştirme sayılarını asla rakamla yazmayız. Eğer rakam kullanırsak bu, yazım yanlışıdır.

• Doğru Yazım: “Öğrencilere ikişer kalem dağıtıldı.” “Masada altışar kişi oturuyorduk.”
• Yanlış Yazım: “Öğrencilere 2’şer kalem dağıtıldı.” “Masada 6’şar kişi oturuyorduk.”

Bu kuralın sebebi, üleştirme eklerinin (‘-şer’, ‘-ar’) okunuşta karışıklığa yol açmasıdır. Türk Dil Kurumu (TDK), bu karışıklığı önlemek için sadece harfle yazımı uygun görmüştür.

4. Noktalama İşaretleri ve Sayılar: Ayraçları Doğru Kullanmak

Sayıları yazarken kullandığımız noktalama işaretleri de çok önemlidir. Özellikle binlik ayraçları ve ondalık ayraçları sıkça karıştırılır.

a) Binlik Ayraçları (Nokta):

Çok basamaklı büyük sayılarda, okumayı kolaylaştırmak için basamakları üçerli gruplara ayırırız ve bu gruplar arasına nokta (.) koyarız.

• Örnek: 1.000 (Bin), 15.450.000 (On beş milyon dört yüz elli bin)

b) Ondalık Ayraçları (Virgül):

Kesirli veya ondalık sayıları yazarken, tam kısmı kesir kısmından ayırmak için VİRGÜL (,) kullanırız.

• Örnek: 3,14 (Pi sayısı), 12,5 (On iki buçuk)

Dikkat! İngilizcede bu tam tersidir (nokta kullanılır). Biz Türkçede ondalık ayraç olarak virgülü kullanırız.

c) Yüzde İşareti (%)

Yüzde işareti, rakamla yazılır. Yüzde işareti ile sayı arasında BOŞLUK BIRAKILMAZ.

• Doğru Yazım: %15, %80
• Yanlış Yazım: % 15 (Boşluk var), 15% (İşaret sonda)

5. Özet Tablo: Sayı Yazım Kurallarının Hızlı Tekrarı

Hadi gelin, kafamızda netleşmesi için tüm bu karışık kuralları tek bir tabloda toplayalım. Bu tablo, sınav öncesi hızlı tekrar için harika bir kopya kağıdı olacaktır.

6. Tarih, Saat ve Ölçü Yazımında Sayılar

Günlük hayatta sayıları en çok kullandığımız yerler zaman ve ölçü birimleridir. Burada da dikkat etmemiz gereken küçük ama önemli ayrıntılar var.

a) Tarihlerin Yazımı

Tarihlerde ay ve gün adları rakamla yazılabildiği gibi, harfle de yazılabilir. Eğer rakam kullanırsak, gün, ay ve yıl arasına nokta (.) koyarız.

• Örnekler: 15.05.2024 (Doğru), 15 Mayıs 2024 (Doğru)
• Uyarı: Eğik çizgi (/) de kullanılabilir, ancak nokta daha yaygındır.

b) Saatlerin Yazımı

Saat ve dakika arasına sadece nokta (.) konur. İki nokta (:) kullanmak yanlıştır.

• Doğru Yazım: 10.45, 09.00
• Yanlış Yazım: 10:45
• Ek Getirme: Saatlere ek getirirken, saatin tam okunuşunu esas alırız. (Örn: “Ders 14.00’te başlayacak.” “Toplantı 15.30’da bitti.”)

7. Roma Rakamları ve Diğer Kullanımlar

Roma rakamları günlük metinlerde çok sık karşımıza çıkmasa da, belli başlı yerlerde kullanılır ve yazım kurallarına dahildir.

• Kullanım Alanları: Yüzyılların yazımında (XX. yüzyıl), hükümdar adlarında (II. Mehmet), kitap ve dergi cilt numaralarında (Cilt IV) kullanılır.
• Ek Getirme: Roma rakamlarına ek getirirken, harf değil, rakamın okunuşu esas alınır. (Örn: “XIV. yüzyılda” değil, “Ondördüncü yüzyılda” okunduğu için ek buna göre gelir.)

Gördüğünüz gibi gençler, sayıların yazımı ilk başta karmaşık görünse de, temel mantığı anladığımızda işler tıkırına oturuyor. Özellikle “ayrı yazma” ve “üleştirme sayılarını harfle yazma” kuralını asla aklınızdan çıkarmayın. Bol bol pratik yaparak bu konuyu tamamen cebimize atıyoruz!