Anlatım Bozuklukları Konu Anlatımı

Bu dersimizde size anlatım bozuklukları konu anlatımına yer vereceğiz. Bu konuyu anlayabilmek için aşağıdaki alt başlıkları kavramak ve anlatım bozukluğunu incelemeye başlayalım.

Anlatım Bozuklukları Konu Anlatımı

• Anlamla İlgili Yanlışlar

  • Gereksiz Sözcük Kullanımı

  • Anlamca Çelişen Sözcüklerin Birlikte Kullanılması

  • Mantık Hatası

  • Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması

  • Anlam Belirsizliği

  • Deyimlerin Yanlış Kullanılması

• Dilbilgisi ile İlgili Yanlışlar

  • Özne Eksikliği

  • Nesne Eksikliği

  • Tümleç Eksikliği

  • Özne-Yüklem Uyumsuzluğu

  • Çatı Uyumsuzluğu

  • Tamlama Yanlışları

Şimdi bu başlıkları detaylı bir şekilde inceleyelim.

• Anlamla İlgili Yanlışlar

  • Gereksiz Sözcük Kullanımı

*Aynı anlama gelen sözcüklerin bir cümlede kullanılmasıdır. “Duruluk” ilkesi ile ilgilidir.

Gereksiz sözcük kullanımından kaynaklı anlatım bozukluğuna örnekler:

Kadın makyajını tazelemek için dudak rujunu çantasından aldı.

Bir insan istekli ve arzulu ise her şeyi başarabilir.

Böyle yüksek sesle bağırmana gerek yok,seni duyabiliyorum.

Arabanın önünde cansız bir kaplumbağa ölüsü duruyordu.

Selde kaybolan insanlardan hala haber alınamadı henüz.

İyileşmek için bir hafta istirahat edip dinlenmen gerekir.

Birden oturduğu yerden ayağa kalktı ve kapıya yöneldi.

Bu sınavdan yüksek not almamın sebebi çok çalıştığım içindir.

• • Anlamca Çelişen Sözcüklerin Birlikte Kullanılması

*Anlam olarak birbirine ters düşen kelimelerin aynı cümlede kullanılmasıdır.
*Karşıt sözcüklerin birbiri ile kullanılması değildir, anlam karışıklığı oluşması gerekir.

Anlamca çelişen sözcüklerin birlikte kullanılmasından kaynaklı anlatım bozukluğuna örnekler:

Bu saate kadar kesin işe gitmiş olabilir.

Dağcılar yaklaşık olarak tam on saat tırmandılar.

• • Mantık Hatası

*Cümlede olaylar veya durumlar sıralanırken hata yapılmasıdır.

Mantık hatasından kaynaklı anlatım bozukluğuna örnekler:

Doktor, adamın ölebileceğini hatta sakat kalabileceğini söyledi. (Ölmek sakat kalmaktan daha kötüdür, “sakat kalabileceğini hatta ölebileceğini” olmalıydı.)

İnsanlar değil üç gün, bir hafta bile susuz yaşayamaz. (“Değil bir hafta, üç gün bile” olmalıydı.)

Toplantıda önümüzdeki ayın programını çalışanlara hatırlatmaya çalıştık. (Önümüzdeki ayın programı hatırlatılamaz, hatırlamak
geçmişe yönelik olur. “Tanıtmaya” olmalıydı.)

Memurlar emirlere uymazsa işten atılabilir hatta uyarı alabilirler. (“Uyarı alabilir hatta işten atılabilir” olmalı.)

• • Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması

Anlamca ya da yazım açısından yakın olan sözcüklerin birbirinin yerine kullanılmasıdır.

Sözcüğün yanlış anlamda kullanılmasından kaynaklı anlatım bozukluğuna örnekler:

Hatıra ormanı için çok sayıda çam fidanı ekildi. (Çam ekilmez dikilir.)

Spor yapması istediği kiloya düşmesine yol açtı. (Yol açtı olumsuz anlamlıdır, sağladı olmalı.)

Hastanın bu ameliyattan sağ çıkamama şansı çok yüksek. (Şans iyi şeyler için kullanılır, risk olmalı)

• • Anlam Belirsizliği

*Açıklık ilkesine ters düşer.

Anlam belirsizliğinden kaynaklı anlatım bozukluğuna örnekler:

Okula her gün ondan önce gitmelisin. (Saat ondan önce mi, o kişiden önce mi)

Patron, işçilerden birisi kendisine zarar verebilir diye, iş yerinde tehlikeli aletleri kullanmayı yasakladı. (Patron işçilerin kendisine (patrona) zarar vermesinden mi yoksa işçilerin kendilerine (işçilere) zarar vermesinden mi korkuyor)

Son yıllarda kardeşini hiç görmedim. (Onun kardeşi mi senin kardeşin mi)

Ondan başka bir şey istemiyorum. (Ondan başka yani o kişiden başka bir şey mi (başka kimseyi) istemiyorum yoksa o kişiden başka bir isteğim yok mu)

Yaşlı adamın elini tutarak karşıya geçti. (Yaşlı bir kişi adamın elini mi tuttu, yaşlı adam birinin elini mi tuttu)

Gezmeyi kardeşimden çok severim. (Gezmeyi kardeşimi sevdiğimden çok mu severim yoksa gezmeyi kardeşimin sevdiğinden çok mu severim)

Okuldan çıktıktan sonra onunla görüşmedim. (O mu okuldan çıktıktan sonra ben mi)

Nereye gittiğini merak ettim. (senin mi onun mu)

• • Deyimlerin Yanlış Kullanılması

Birden karşıma çıkınca ayaklarımın bağı çözüldü. (dizlerimin bağı çözüldü)

Ne yaparsa en güzelini yapar, her şeyi eline yüzüne bulaştırırdı.

Sevinçten etekleri tutuşmuştu.

Haydi şimdi seç pirincin taşını. (ayıkla pirincin taşını)

• Dilbilgisi ile İlgili Yanlışlar

  • Özne Eksikliği

*Sıralı cümlelerde aynı yükleme bağlanan cümlelerin öznesi ortaktır. Bu durumda öznenin eksik kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.

Özne eksikliğinden kaynaklı anlatım bozukluğuna örnekler:

Öğrencilerin hiçbiri ders çalışmadı, bütün gün dışarıda oynadı. (Öğrencilerin hiçbiri ders çalışmadı, öğrenciler bütün gün dışarıda oynadı. )

Kimse bir şey demiyor, onu dinliyordu.  (Kimse bir şey demiyor, herkes onu dinliyordu.)

Ayakkabının fiyatı çok yüksek ama çok güzel.  (Ayakkabının fiyatı çok yüksek ama ayakkabı çok güzel.

• • Nesne Eksikliği

Balıkların pullarını temizledi,tavaya koydu. (Balıkların pullarını temizledi, balıkları tavaya koydu. )

Ona hem çok kızıyor hem de seviyordu. (Ona hem çok kızıyor hem de onu seviyordu.)

Trafik kurallarının önemini biliyor ama uygulamıyor. ( Trafik kurallarının önemini biliyor ama kuralları uygulamıyor.)

Öğretmen öğrencilerine kızmaz, hoşgörüyle karşılardı. (Öğretmen öğrencilerine kızmaz, onları hoşgörüyle karşılardı.)

• • Tümleç Eksikliği

Bu çeşmenin suyu insanı kendine getirir, sağlık verir.  (Bu çeşmenin suyu insanı kendine getirir, insana sağlık verir.)

Çocuğun içeri girmesiyle çıkması bir oldu. (Çocuğun içeri girmesiyle içeriden çıkması bir oldu.)

Onu seviyordu ancak kızıyordu. (Onu seviyordu ancak ona kızıyordu.)

Onu seven ve güvenen dostları var. (Onu seven ve ona güvenen dostları var.)

Yoksullara yardım eder, ilgilenirdi. (Yoksullara yardım eder,onlarla ilgilenirdi.)

• • Özne-Yüklem Uyumsuzluğu

Bir cümlenin öznesi insansa yüklem tekil ya da çoğul olabilir, insan dışında  bir varlıksa yüklem daima tekil olur.

Özne-yüklem uyumsuzluğundan kaynaklı anlatım bozukluğuna örnek:

Öğrenciler sınıflara girdiler.

O, bütün gün ders çalıştı.

Zamirler, isimlerin yerine kullanılır.

Birkaç gündür kollarım ağrıyor.

Bir bahar sabahında çiçekler açmıştı.

Kişileştirme yapılmışsa yüklem, tekil de çoğul da olabilir

Sevimli kediler selamlaştılar.

Kurbağalar şarkı söylüyorlardı.

Özne belgisiz zamir ya da belgisiz sıfat olursa yüklem tekil olur.

Herkes onu destekliyor.

Bazıları bu konuyu bilmiyor.

Birçok kişi uçakla geldi.

Bazı öğrenciler sınavı kazandı

Özne çoğul sayılardan oluşuyorsa yüklem tekil olur.

Üç öğrenci sınıfa geç geldi.

İki kişi sınava giremedi.

Topluluk isimleri çoğul eki almadan özne olduğunda yüklem tekil olur. Topluluk isimleri çoğul eki alarak özne olduğunda yüklem tekil de çoğul da olabilir.

Takım sahaya çıktı.
Takımlar sahaya çıktılar.

Bu ödevi sen ve ben bitireceğiz.

Bu ödevi sen ve o yapacaksınız.

Bu ödevi o ve Ali yapacaklar.

Bu ödevi ben ve o yapacağız.

• • Çatı Uyumsuzluğu

Çatı uyumsuzluğundan kaynaklı anlatım bozukluğuna örnekler:

Çözülemeyen sorular olursa, bana sorabilirsiniz.

Bir hafta istirahat edilirse hasta iyileşir.

Aniden kapı açılıp içeri bir çocuk girdi.

• • Tamlama Yanlışları

Bu ülke ekonomik ve sağlık açısından oldukça gelişmiş.

Bu roman sanat ve yapısal yönden çok kaliteli.

Evini zor şartlarda yaptırmış, içini döşeyememişti.

Depremzedelere her türlü tıbbi ve gıda yardımı yapıldı.

Birçok öğrenciler bu soruyu yanlış yapmış.