Sayıların Yazımı: Türkçe Dersinin En Çok Hata Yapılan 5 Kritik Kuralı

Merhaba gençler, bugün Türkçe’nin en çok kafa karıştıran, ama bir o kadar da eğlenceli konusuna dalıyoruz: Sayıların Yazımı!

Hemen hemen her yazılı metinde karşımıza çıkan bu kurallar, “Acaba rakam mı yazsam, yazı mı?” ya da “Şuraya nokta mı koyacağım, virgül mü?” gibi sorularla bizi boğuşturur. Merak etmeyin, bu dersten sonra sayıları yazarken hata yapma lüksümüz kalmayacak. Haydi başlayalım!

Sayıların Yazımı Nedir?

Sayıların Yazımı, Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından belirlenen ve metinlerdeki sayısal değerlerin (miktar, sıra, ölçü) harflerle mi yoksa rakamlarla mı gösterileceğini düzenleyen kurallar bütünüdür. Bu kurallara uymak, özellikle akademik ve resmi yazışmalarda bilgi karmaşasını önler, metnin akıcılığını artırır ve dilimizi doğru kullanmamızı sağlar.

Bizim için en önemli ayrım, sayıları ne zaman harflerle, ne zaman rakamlarla yazacağımızdır. Bu, konunun temelini oluşturuyor.

Kural 1: Rakam mı Kullanacağız, Harf mi? (Sihirli Sınır: 10)

Türkçede sayılarla ilgili en temel kural, “on” sayısı etrafında döner. Bu kuralı aklımıza kazıyalım:

• Tek Basamaklı Sayılar (1’den 9’a kadar): Genellikle metin içinde harflerle (yazıyla) yazılır.
• Çok Basamaklı Sayılar (10 ve üzeri): Genellikle rakamlarla yazılır.

Örneklerle Konuyu Pekiştirelim

Şimdi bu kuralı günlük hayattan örneklerle görelim:

Doğru Kullanım:

• Bu filmi sadece üç kişi izlemiş.
• Okul kütüphanesinde tam 350 kitap var.
• Sınavdan yedi soru çözebildim.
• Sınıfımızda 18 öğrenci mevcut.

Peki, Bu Kuralın İstisnaları Yok mu? Olmaz mı hiç!

Bazı durumlarda, sayı ne olursa olsun, kuralı esnetmemiz gerekir. Bu istisnalar genellikle karışıklığı önlemek içindir:

Özel Durumlar ve İstisnalar

Aşağıdaki durumlarda, sayı 10’dan küçük bile olsa genellikle rakam kullanırız:

1. Saat, Dakika ve Ölçü Bildiren Sayılar: Kesinlik gerektiren durumlardır. (Örn: 15.30‘da, 5 metre kumaş, 4 kilogram elma.)
2. İstatistiksel Veriler ve Tablolar: Bilimsel ve teknik metinlerde netlik önemlidir. (Örn: %2 artış, 3. deney grubu.)
3. Büyük Sayıların Kısaltılması: Milyon, milyar gibi büyük sayılar rakamla başlayıp harfle devam edebilir. (Örn: 15 milyon kişi, 2 milyar TL.)
4. Para İşlemleri ve Çek/Senetler: Resmi belgelerde karışıklığı önlemek için sayılar hem rakamla hem de yazıyla yan yana yazılır. (Örn: 1.500 (Bin beş yüz) TL.)

Kural 2: Noktalama İşaretleri Karmaşasına Son! (Nokta mı, Virgül mü?)

Eski notlarınızda bu kısım muhtemelen çok karışıktı. Çünkü uluslararası standartlar ile TDK kuralları burada ayrışır. Bizim için geçerli olan tabii ki TDK kurallarıdır. Bu kurallar iki ana başlıkta incelenir:

1. Binlik Grupların Ayrılması (Nokta Kullanımı)

Çok büyük sayıları okumayı kolaylaştırmak için, sağdan sola doğru her üç basamak arasına nokta koyarız.

• 1.250 (Bin iki yüz elli)
• 15.000.000 (On beş milyon)
• 245.890.123 (İki yüz kırk beş milyon sekiz yüz doksan bin yüz yirmi üç)

UYARI: Dört veya daha az basamaklı sayılarda nokta kullanmak zorunlu değildir. (Örn: 4500 veya 4.500 yazılabilir.)

2. Ondalık Sayıların Ayrılması (Virgül Kullanımı)

Tam sayı ile kesir (ondalık) kısmını ayırmak için kesinlikle virgül (,) kullanırız.

• 3,14 (Üç tam yüzde on dört)
• 0,5 (Sıfır tam onda beş)
• 12,75 (On iki tam yüzde yetmiş beş)

Bu, yabancı dildeki (İngilizce gibi) kullanımla (3.14) karıştırılmamalıdır. Türkçe’de ondalık ayıracı her zaman virgüldür.

Kural 3: Ekler Nasıl Gelir? (Kesme İşareti ve Okunuş)

Sayıları rakamla yazdığımızda, onlara gelen ekler (durum ekleri, iyelik ekleri vb.) mutlaka kesme işaretiyle ayrılmalıdır. Ancak burada çok kritik bir detay var: Ek, sayının okunuşuna göre gelir!

Yanlış: 1980’den (Okunuşu: bin dokuz yüz seksen’den)

Doğru: 1980’de (Okunuşu: bin dokuz yüz seksen’de)

Örnekler:

• 1999’da (Bin dokuz yüz doksan dokuz’da)
• 10’dan (On’dan)
• 3’üncü (Üç’üncü)
• 8’e (Sekiz’e)

Unutma: Sayının son rakamının okunuşu ünsüzle bitiyorsa, ek ünlü ile başlamalıdır. (Örn: 4’ü, 6’ya)

Kural 4: Sıra ve Üleştirme Sayıları (En Çok Karıştırılan İkili)

Sıra sayıları ve üleştirme (paylaştırma) sayıları farklı kurallara tabidir ve karıştırılmamaları gerekir.

Sıra Sayıları

Bir şeyin sırasını belirtir. (Birinci, ikinci, üçüncü…)

• Rakamla gösterim: Rakamdan sonra nokta konur veya kesme işaretiyle ek ayrılır. (Örn: 5. kat, 12. öğrenci, 2’nci deneme.)
• Harfle gösterim: Normal yazılır. (Örn: Beşinci kat, on ikinci öğrenci.)

Önemli: Eğer rakam zaten ek alıyorsa (5, 6 gibi), sıra eki buna uygun gelir. (Örn: 6’ncı, 1’inci.)

Üleştirme Sayıları (Paylaştırma)

Eşit bölüşme, paylaştırma anlamı verir. (İkişer, üçer, beşer…)

KRİTİK KURAL: Üleştirme sayıları ASLA rakamla yazılmaz, her zaman harfle yazılır.

Bu, yazım kurallarının en katı ve en çok ihlal edilen kuralıdır!

Yanlış: 5’er elma, 2’şer kişi.

Doğru: Beşer elma, ikişer kişi.

Neden? TDK, 5’er gibi bir gösterimin karışıklığa yol açabileceğini düşündüğü için harfle yazımını zorunlu kılmıştır. Bu kuralı sakın unutma!

Özet Tablo: Sayıların Yazımında Doğru ve Yanlış Kullanımlar

Kural 5: Diğer Önemli Detaylar (Saatler, Tarihler ve Para)

Saatlerin Yazımı

Saat ve dakika arasına sadece nokta (.) konur. İki nokta üst üste (:) kullanımı yanlıştır.

• Doğru: 09.15’te, 14.30’da
• Yanlış: 09:15’de, 14:30’da

Ekler yine sayının okunuşuna göre gelir. (Örn: “On dörtt otuz” okunduğu için 14.30’da)

Tarihlerin Yazımı

Tarihleri yazarken gün, ay ve yıl arasına ya nokta (.) ya da eğik çizgi (/) koyarız.

• 10.11.2023
• 10/11/2023

Ay adları harflerle yazılırsa, araya herhangi bir noktalama işareti konmaz. (Örn: 10 Kasım 2023)

Para ve Çek Senetleri

Parasal işlemlerde ve çek/senet gibi resmi evraklarda, sayıların arasına boşluk bırakılmaz ve bu sayılar bitişik yazılır. Bunun sebebi, araya sonradan ekleme yapılmasını engellemektir.

• Doğru: BeşyüzotuzbeşbinTL
• Doğru: Onyedibinsekizyüzkırkbeş

Günlük metinlerde ise normal kurallar geçerlidir: 15.000 TL.

Dört ve Daha Çok Basamaklı Sayıların Harfle Yazımı

Eğer bir sayıyı harflerle yazmak istersek (şiir, edebi metinler dışında pek yapmayız), her basamağı ayrı ayrı yazarız. Asla bitişik yazılmaz!

• Yanlış: yediyüzseksenaltı
• Doğru: Yedi yüz seksen altı

Unutma: Para işlemlerinin istisna olduğunu yukarıda belirtmiştik!

Gördüğünüz gibi gençler, sayıların yazımı kafa karıştırıcı değil, sadece dikkat gerektiren bir konu. Kuralları ezberlemek yerine mantığını kavradığımızda, artık Türkçe sınavlarında bu konudan tam puan alacağımız kesinleşmiş demektir. Başarılar dilerim!