Yabancı Özel Adların Yazımı: “Londra mı, London mı?” Yazım Kurallarını Çözüyoruz!

Yabancı Özel Adların Yazımı Nedir?

Yazım kurallarında yabancı özel adlar, Türkçeye başka dillerden geçmiş olan kişi, yer, eser veya kurum isimleridir. Temel kural, bu adların iki ana gruba ayrılmasıdır: Türkçenin ses yapısına tamamen uyarlanıp yerleşmiş olanlar (Paris, Viyana) ve orijinal dildeki yazımını koruyanlar (Shakespeare, Washington). Bu ayrım, özellikle bu adlara ek getirilirken kesme işaretinin kullanılıp kullanılmaması açısından kritik öneme sahiptir.

“Türkçe mi Yazalım, Orijinal mi Kalsın?” İşte Ana Kural

Merhaba gençler! Bugün yazım kurallarının belki de en çok kafa karıştıran ama aslında mantığı çok basit olan bir konusunu, yabancı özel adların yazımını masaya yatırıyoruz. Bizim alfabemiz 29 harfli, ama dünyada binlerce alfabe var. Bize ait olmayan bir ismi yazarken, o isme saygı duyarken kendi dilimizi nasıl koruyacağız? İşte cevabı TDK’nın iki temel ayrımında saklı:

Yabancı özel adlar söz konusu olduğunda iki yol izliyoruz:

• 1. Yol: Tamamen Türkçeleşmiş ve Yerleşmiş Adlar: Bunlar, dilimize o kadar çok girmiş ki, artık onları yabancı gibi görmüyoruz. Kendi ses yapımıza uydurmuşuz.
• 2. Yol: Orijinal Yazımını Koruyan Adlar: Bunlar genellikle kişi adları veya yeni coğrafi yerlerdir. Orijinal dillerindeki yazılışlarını koruyoruz ama okunuşlarını Türkçeye yaklaştırıyoruz.

Türkçeleşmiş Özel Adlar ve Ek Getirme

Bu gruptaki isimler, yıllar içinde dilimize tamamen yerleşmiş ve Türk alfabesine uyum sağlamıştır. Bunları yazarken orijinal dillerindeki tuhaf harfleri (W, X, Q gibi) kullanmayız.

Örnekler:

• Paris (Orijinali: Paris)
• Roma (Orijinali: Roma)
• Viyana (Orijinali: Wien)
• Londra (Orijinali: London)

Püf Noktası: Bu isimlere ek getirirken KESME İŞARETİ KULLANILMAZ! Çünkü onlar artık bizim gibi olmuşlardır. Kesme işareti kullanmak onlara haksızlık olur.

Doğru Kullanım: Roma’ya gittik. ❌ ➡️ Romaya gittik. ✅

Orijinal Yazımını Koruyan Adlar ve Ek Getirme

Bu grup, özellikle son yüzyılda dilimize giren veya sadece akademik metinlerde kullandığımız kişi, coğrafya, eser adlarıdır. Burada kural çok net: Orijinal dilde nasıl yazılıyorsa, biz de öyle yazıyoruz.

Örnekler:

• William Shakespeare
• New York
• Machu Picchu
• Don Quijote

Püf Noktası: Bu isimlere ek getirirken KESME İŞARETİ KULLANILIR! Ekler, ismin orijinal yazılışına göre değil, Türkçe okunuşuna göre getirilir. Bu durum, yabancı ismin özgünlüğünü koruduğumuzun bir işaretidir.

Doğru Kullanım: Shakespeare’in eserleri… ➡️ Shakespeare’in eserleri. ✅

Doğru Kullanım: New York’a taşındılar. ➡️ New York’a taşındılar. ✅

Yabancı Adların Yazımında En Çok Yapılan Hatalar ve Çözümleri

H3: Yabancı Kişi Adları (Soyadları ve Lakaplar)

Kişi adları genellikle orijinal yazılışlarını korur. Özellikle bilim, sanat ve spor dünyasından tanıdığımız isimler bu kurala tabidir. Ancak, Çin ve Japon adları gibi bazı dillerden gelen adlarda, okunuşa yakın bir Türkçeleştirme yapılabilir (Örneğin; Konfüçyüs).

Unutmayın: Eğer bir yazarın adını yazıyorsanız, orijinalini koruyun, ekleri kesmeyle ayırın. Örneğin, Molière’den, Goethe’nin.

Peki ya soyadları? Eğer sadece soyadını kullanıyorsak da kural değişmez:

• Messi’nin golü.
• Da Vinci’nin çizimleri.

H3: Coğrafi Adlar ve Kısaltmalar

Coğrafi adlarda karışıklık çok fazladır. Eğer bir yer adı, ülkenin başkenti veya çok meşhur bir yer ise (İtalya, Almanya, Paris) Türkçeleşmiştir. Ama daha spesifik, yeni veya az bilinen yerler orijinal kalır.

Örnekler:

H3: Yabancı Dillerden Alınan Eser ve Kurum Adları

Yabancı dillerde yazılmış eserlerin adları (kitap, film, tablo vb.) daima orijinal yazılışını korur ve ekler kesme işaretiyle ayrılır.

Örnekler:

• Leonardo da Vinci’nin ünlü tablosu Mona Lisa’yı gördük.
• O, Harry Potter and the Sorcerer’s Stone’u okumuş. (Bu kadar uzun isimlere bile kesme işareti getiriyoruz!)

Yabancı Kökenli Özel Adların Türkçe Okunuşunun Yazımı

Bazen metin içinde, yabancı bir ismin okunuşunu belirtmek isteriz. Özellikle Latince olmayan alfabelerden (Çince, Rusça, Arapça) gelen isimler için bu önemlidir. Bu durumda, okunuşu esas alırız ve bunu parantez içinde gösteririz.

Ancak, İngilizce, Fransızca gibi Latin alfabesi kullanan dillerde, adın okunuşunu değil, yazılışını esas alırız. Yani “George” ismini yazarken, yanına (Corç) yazmamıza gerek yoktur.

H3: Fransızca ve İtalyanca Kökenli Sözcüklerin Özel Durumu

Eski ders notunda Fransızca ve İtalyanca’dan gelen bazı kelimelerin Türkçeleştiğini görmüştük. Unutmayın, bu kelimeler özel ad değil, cins ad oldukları için (yani tür adı) Türkçeleşmişlerdir. Örneğin:

• Şoför (Fr. chauffeur)
• Restoran (Fr. restaurant)
• Garaj (Fr. garage)

Bunlar özel ad olmadığı için büyük harfle başlamaz ve normal Türkçe yazım kurallarına tabidir. Yani ‘restoran’a, ‘garajda’ şeklinde ek getirilir.

H3: Arapça ve Farsça Kökenli Özel Adlarda Durum

Dilimize Arapça ve Farsçadan girmiş kişi adları, coğrafi adlar veya eser adları genellikle Türkçenin ses yapısına tamamen uyarlanmıştır. Bu yüzden kesme işareti kullanma durumu çok nadirdir.

Örnekler:

• İstanbul’a (İstanbul’un adı Türkçeleşmiştir.)
• Mehmet’e (Mehmet kelimesi Arapça kökenli olsa da Türkçeleşmiştir.)

Ancak, nadiren kullanılan, akademik veya dini metinlerde geçen orijinal Arapça adlar kesme işaretiyle ayrılabilir (örneğin: Hicaz’dan).

Özet ve Sonuç: Üç Altın Kural

Sevgili öğrenciler, yabancı özel adlar konusunda kafanız karışmasın. Tekrar edelim:

1. Kural 1: Eğer isim, Berlin, Paris, Roma, Londra gibi herkesin bildiği ve dilimize iyice yerleşmiş bir yer adıysa, kesme işareti KULLANMA! (Romaya, Paristen)
2. Kural 2: Eğer isim, Shakespeare, New York, Amazon Nehri, Mona Lisa gibi orijinal yazımını koruyan bir kişi, eser veya coğrafya adıysa, ekleri kesme işaretiyle AYIR! (New York’a, Shakespeare’in)
3. Kural 3: Yabancı özel adlarda W, X, Q harfleri kullanılır, ancak okunuşları Türkçe seslere göre telaffuz edilir. (Örn: Washington’u yazıp, Vaşington diye okuruz.)

Bu kuralları cebinize koyun. Artık en zorlu yabancı özel adlar bile size vız gelir tırıs gider! Başarılar dilerim!