Arşivlenen Konular

6.Sınıf Yazım (İmla) Kuralları Dersi Konu Anlatımı

Büyük Harflerin Kullanımı

* * Cümlelerin başındaki sözcüğün ilk harfi büyük yazılır:

Maçı sonuna kadar izledim.

Buraların havası güzeldir.

 

* * Dize başlarındaki sözcükler büyük harfle başlar:

“Bu ne acayip bilmece, Ne gündüz biter ne gece, Kime söyleriz derdimizi, Ne hekim anlar ne hoca.”

* * Bütün özel adlar büyük harfle başlar:

Hakan, Oya…

Çince, Almanca…

Türk Tarih Kurumu, Türk Hava Yolları…

Yaprak Dökümü, Mürebbiye… Babalar Günü, Sevgililer Günü…

 

* * Sanlar veya unvanlar özel adla kullanılırsa büyük harfle başlar:

Vali Ahmet Bey geldi. Yarın Yüzbaşı Serhat gidecek.

 

* * Mektuplarda hitap sözleri büyük harfle başlar:

Kıymetli Arkadaşım,

Değerli Kardeşim,

 

* * Astronomi ve coğrafya ile ilgili konularda “dünya, güneş, ay” ve gezegen adları terim olarak kullanılıyorsa büyük harfle başlar:

Önümüzdeki hafta Güneş tutulması olacakmış. (terim) Yüzü ay parçası gibi. (terim değil)

 

* * Yön adları bir özel adın önünde kullanılırsa büyük harfle başlar, yalnız kullanılırsa ya da yer adından sonra gelirse ilk harfleri küçük olur:

Her yıl, Güney Asya’da felâket olur. Ülkemizde Yukarı Fırat oldukça verimlidir. Türkiye’nin güneyinde Akdeniz vardır.

 

* * Dağ, göl, ova adları büyük harfle başlar:

Ağrı Dağı, Van Gölü, Konya Ovası…

 

* * Mahalle, sokak ve cadde adları büyük harfle başlar:

Vatan Mahallesi,  Mehtap Sokak, Cumhuriyet Caddesi…

 

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerin  hangisinde büyük harflerin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yoktur?

A)   Kar Doğu anadoluyu etkisi altına aldı.

B)   Rusya’nın Kuzeyi çok soğuk olur.

C)   Okulumuza Vali Bey gelecek.

D)   Her yaz Van Gölü’nde yüzerim.

Yanıt: D

“de”lerin Yazımı

Dilimizde iki ayrı “de” vardır:

Hâl eki “-de”: Ek olan -de, kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır; ünlü uyumuna ve ünsüz benzeşmesine bağlı olarak “-de, -da, -te, -ta” biçimi vardır.

Evde kimse yok.

Bu kitapta her şeyi bulursun.

 

* * Hâl eki “-de” özel adlardan sonra geldiğinde kesme (‘) işareti ile ayrılarak yazılır.

Onunla Ankara’da tanıştım.

Çantam Sibel’de kalmış.

 

Bağlaç olan “de”: Bağlaç olan “de”nin yalnız “de” ve “da” biçimi vardır. Kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır.

Mehmet de bizimle gelecek.

Gelirken elma da aldım.

 

Örnek Soru:

Hangi cümlede yazım yanlışı vardır?

A)   Cesaret, Türk’ün özelliklerindendir.

B)   Bu soğuklarda Ali’de yatağa düştü.

C)   Bana yardımcı olursunuz değil mi?

D)   Hatasını anlamış olmalı ki sesini çıkarmadı. (1998-EML)

Yanıt: B

 

“ki’lerin Yazımı

 * * “-de” hâl eki almış sözcüklere eklenerek yer bildiren sıfatlar türeten “-ki” eki eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.

Kolundaki yara iyileşti.

Elindeki tüm parayı harcadı.

 

* * Bağlaç olan “ki” ise ayrı bir sözcüktür ve kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır. Cümleleri ya da öğeleri bağlamak için kullanılır.

Beni dinlemedi ki anlasın.

O ki sınıfın en çalışkanıdır, sınavdan zayıf almış.

 

Uyarı:  “Sanki, halbuki, oysaki, mademki” sözcüklerindeki “ki”ler kalıplaşmıştır, bitişik yazılır.

 

Örnek Soru:

 

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ki’nin yazımı yanlıştır?

A)   Elindeki kitabı masaya bıraktı.

B)   Hava öyle soğuk ki!

C)   Sabahki patlama hepimizi korkuttu.

D)   Anladımki bu iş böyle olmayacak.

Yanıt: D  

“mi” Soru Ekinin Yazımı

* * “mi” soru eki cümleye soru anlamı katsın veya katmasın her zaman ayrı yazılır.

Okudu mu anlar.

Film bitti mi çıkacağız.

Onları hiç gördün mü?

 

* * Şahıs ekleri “mi” soru ekinden sonra gelir ve ünlü uyumuna uyar.

Geziye katılacak mısın?

Alilerle konuşmuyor musun?

 

Örnek Soru:

 

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?

A)   Sınıfını geçtimi ona bilgisayar alacağım.

B)   Çocuklarla mı kalacaksın?

C)   Soğuk mu soğuk bir su çıkar bu dağdan.

D)   Ev mi araba mı istiyor?

Yanıt: A

 

Sayıların Yazımı

* * Sayılar hem rakamla hem de yazıyla yazılabilir. Edebî yazılarda sayılar yazıyla ve her sözcüğü ayrı yazılır.

Tatile on üç gün kaldı.

Banka işlemlerinde sayılar bitişik yazılır:

Hesapta beşmilyondörtyüz lira var.

 

* * Çok sıfırlı sayılarda ana sayı rakamla diğer kısım yazıyla yazılabilir:

İstanbul’da 500 bin konuta ihtiyaç var.

 

* *  Saatler, istatistik verileri ve bilimsel araştırma sonuçları rakamla yazılır:

Toplantı 20.40’ta başladı.

Karışıma bu maddeden 8 gram ekleyeceksin.

 

Ay ve Gün Adlarının Yazımı

* * Ay ve gün adları bir tarihle kullanıldığında büyük harfle başlar, diğer durumlarda küçük harfle yazılır.

Müzik kursları 16 Ekim’de başladı

Atatürk Samsun’a 19 Mayıs 1919’da çıktı.

Kardeşim 5 Mavıs 1987 Pazar günü doğmuş.

Okullar eylülde açılır, haziranda kapanır.

Kısaca: Rakam varsa ay ve gün adları büyük rakam yoksa küçük yazılır.

 

Birleşik Sözcüklerin Yazımı

Dilimizde birleşik sözcüklerin bitişik yazılabilmesi için birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerin ya ses değişikliğine ya da anlam değişikliğine uğraması gerekir.

 

* Sözcüklerin anlamını kaybetmesiyle bitişik yazılanlar:

imambayıldı

sivrisinek

kaptıkaçtı

görebilmek

görüvermek

bakakalmak

öleyazmak

 

* Ses düşmesi ya da türemesi yoluyla bitişik yazılanlar:

kayıp ol>kaybol

sabır et>sabret

kayın ana>kaynana

kahve altı>kahvaltı

ne için>niçin

his et>hisset

red et>reddet

af ol>affol

 

* Aşağıdaki birleşik sözcükler anlamlarını koruduklarından ayrı yazılır:

kuru fasulye

gül suyu

zeytin yağı

taş kömürü

bal arısı

 

İkilemelerin Yazımı

* * İkilemeler her zaman ayrı yazılır ve ikilemelerin arasına noktalama işareti konmaz.

ağır ağır, az çok, ağlaya sızlaya, dilden dile, el ele…

 

Kısaltmaların Yazımı

Kısaltma, bir sözcüğün ilk harfiyle ya da birkaç harfle gösterilmesidir.

* * Birkaç sözcükten oluşan, kurum kuruluş durumundaki özel adların her sözcüğü bir harfle gösterilir.

TDK (Türk Dil Kurumu),

MEB ( Milli Eğitim Bakanlığı)

* * Kısaltmaların yazımında araya nokta konmaz: THY, DSİ, TSK…

 

* * Kısaltmalara ekler, son harfin okunuşuna göre eklenir:

DSİ’ne gittim, (yanlış)

DSİ’ye gittim, (doğru)

PTT’dan geliyor, (yanlış)

PTT’den geliyor, (doğru)

* * Kısaltmayı oluşturan harfler bir sözcük gibi okunuyorsa ek, son harfin okunuşuna göre değil, sözcüğe eklenir gibi yazılır:

Babası TEK’de çalışıyor, (yanlış)

Babası TEK’te çalışıyor, (doğru)

Dün TEDAŞ’ye gittim, (yanlış)

Dün TEDAŞ’a gittim, (doğru)

* * Tek sözcükten oluşan bazı özel adlar ilk harfi büyük yazılarak iki-üç harfle gösterilir; kısaltmaların sonuna nokta konur:

İng. (ingilizce), Ank. (Ankara)

* * Tür adlarının kısaltması küçük harfle başlanarak gösterilir:

cad. (cadde), biy. (biyoloji)

* * Eğer tür adları tek heceli ise ilk harf alınarak kısaltma yapılır:

s.(sayfa), c. (cilt)

 

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısaltmaların yazımında bir yanlışlık yoktur?

A)   Bugün TBMM’nde tören var.

B)   Hafta sonu ABD’ne gidiyor.

C)   THY’nin kış tarifesi açıklandı.

D)   Babası TEDAŞ’de çalışıyor.

Yanıt: C

 

YAZIMINDA YANLIŞLIK YAPILAN KELİMELER

 

Yanlış Yazım               Doğru Yazım

 Acaip                            Acayip

Adele                            Adale

Aferim                          Aferin

Ahpap                           Ahbap

Aliminyum                   Alüminyum

And                                Ant

Ahçı                               Aşçı

Atelye                           Atölye    

Birşey                           Bir Şey  

Barsak                         Bağırsak

Priket                            Briket

Büsküvü                       Bisküvi

Bilimadamı                  Bilim Adamı

Cüppe                           Cübbe

Çeket                            Ceket

Çarşanba                     Çarşamba

Çenber                         Çember

Çeğiz                             Çeyiz

Dayire                           Daire

Deyiştirmek                Değiştirmek

Deyinmek                    Değinmek

Deymek                        Değmek

Deynek                         Değnek

Dinazor                         Dinozor

Döğmek                       Dövmek

Dükan                           Dükkân

Düyme                          Düğme

Ejdad                             Ecdat

Ekzoz                            Egzoz

Ekfator                         Ekvator

Eskasa                         Ezkaza

Eşharp                          Eşarp

Eşkiya                           Eşkıya

Eşgal                             Eşkâl

Entellektüel                 Entelektüel

Eşortman                     Eşofman

Evel                               Evvel

Fasükül                        Fasikül

Fasilye                          Fasulye

Felaketzade                Felâketzede

Fiat                                Fiyat

Fotoraf                          Fotoğraf

Gaste                            Gazete

Hambal                         Hamal

Hoşgeldin                   Hoş Geldin

Herkez                          Herkes

İyade                             İade

İddaa                             İddia

En Ti Vi (Ntv)                Ne Te Ve

İftahar                           İftihar

İsbat                              İspat      

Candarma                   Jandarma

Cilet                               Jilet

Cimnastik                    Jimnastik

Kanbur                         Kambur

Kavonoz                       Kavanoz

Kiprit                             Kibrit

Kiprik                          Kirpik

Kollej                             Kolej

Kolleksiyon                Koleksiyon

Koparatif                      Kooperatif

Kopye                           Kopya

Kordele                        Kurdele

Laboratuar                  Laboratuar

Lanba                           Lamba

Lavobo                         Lavabo

Leyen                            Leğen

Makina                       Makine

Matba                           Matbaa

Madem Ki                    Mademki

Matamatik                   Matematik

Mehlem                        Merhem

Meyva                           Meyve

Güleş                            Güreş

Müsayit                        Müsait

Pantalon                    Pantolon

Patetes                      Patates

Picama                      Pijama

Profösör                      Profesör

Proğram                      Program

Profosyonel                Profesyonel

Ropörtaj                    Röportaj

Sandelye                   Sandalye

Sağol                         Sağ Ol (bilgi yelpazesi.net)

Soğulcan                  Solucan

Şevkat                          Şefkat

Şöför                             Şoför

Taahüt                       Taahhüt

Tentirdiyot                   Tentürdiyot

Usülsüz                        Usulsüz

Ünvan                           Unvan

Velfecir                        Felfecir 

Yanlız                            Yalnız

Yalnış                            Yanlış   

Yumşak                        Yumuşak

Zirat                              Ziraat

Ey Di Es El (ADSL)      Adesele(doğru söyleyiş)

Es-em-es (SMS)         (Se-me-se) (doğru söyleyiş)

Kontür                          Kontör

Orjinal                           Orijinal

Süeter                          Süveter

İnsiyatif                        İnisiyatif

Yazıyı Değerlendir
[Toplam: 0 Ortalama: 0]

Bir yanıt yazın