Ek Konu Anlatımı

Sözcükte yapının bir alt başlığı olan ek konu anlatımı için aşağıda yer alan ilişkiyi dikkatlice inceleyelim.

• Ek

  • Yapım Ekleri

  • Çekim Ekleri

Ek konu anlatımı için yukarıda yer alan başlıkları detaylıca inceleyelim.

• Ek

Kelimenin anlamını veya türünü değiştiren yada var olan kelimeyi cümle içinde kullanılmaya elverişli hale getiren parçalara ek denir.

• • Yapım Ekleri

Eklendiği sözcüğün anlamını ya da türünü değiştiren eklere yapım eki denir.

Diş-çi — yapım eki almış hali

Süt-çü — yapım eki almış hali

Ev-li — yapım eki almış hali

Gövde : Bir kelimenin yapım eki almış haline gövde denir.

Süt — isim kök

Süt-çü — isim kökün yapım eki almış hali

Türk — isim kök

Türk-çe — isim kökün yapım eki almış hali

• • • İsimden İsim Yapım Eki

Kökü isim olan sözcüklere gelen yapım eki sözcüğü yine isim yapıyorsa bu yapım eklerine isimden isim yapım eki denir.

-Kitap — İsim kök

-Kitap-lık — isim kökün yapım eki almış hali

-Şeker — İsim kök

-Şeker-lik — isim kökün yapım eki almış hali

-Kir —İsim kök

-Kir-li — isim kökün yapım eki almış hali

-Yozgat — İsim kök

-Yozgat-lı — isim kökün yapım eki almış hali

• • • İsimden Fiil Yapım Eki

İsim kök ya da gövdelerine gelerek onları fiil yapan yapım eklerine isimden fiil yapım eki denir.

-Su —İsim kök

-Su-la —İsim kökün fiil yapım eki

-El — isim kök

-El-le—İsim kökün fiil yapım eki

• • • Fiilden İsim yapım Eki

Fiil kök ya da gövdelerine gelerek onları isim yapan yapım eklerine fiilden isim yapım eki denir.

-Git — fiil kök

-Git-iş — gidiş — yapım eki almış hali

-Sun — fiil kök

-Sun-uş —yapım eki almış hali

• • • Fiilden Fiil Yapım Eki

Fiil kök ya da onları tekrar fiil yapan yapım eklerine fiilden fiil yapım eki denir.

-Kaçır — kaç-ır

-İçir — iç-ir

Güldür — gül-dür

• • Çekim Ekleri

    • İsim Çekim Ekleri

İsimlere gelerek anlamını ve yapısını değiştirmeyen eklere isim çekim ekleri denir.

Çoğul (Çokluk) Ekleri
İsimlere gelerek onlara çoğul anlamı kazandıran yani birden fazla olduğu anlamı veren eklere denir. Bunlar -lar -ler ekleridir.

-Ev-ler

-Araba-lar

-Kuş-lar

-Sehpa-lar

-Çöp-ler

-Saat-ler

Hal Durum Ekleri
İsim soylu sözcüklere gelerek onlara yönelme, belirtme, bulunma, ayrılma anlamları katan eklerdir.

-Yalın Hali eki yoktur. — ev

Yönelme hali —a, e —ev-e

Belirtme hali — ı,i,u,ü — ev-i

Bulunma hali — de,da,te,ta — ev-de

Ayrılma Hali — den,dan,ten,tan — ev-den

Örnek;

Silgi — Yalın Hali

Silgi-ye — Yönelme Hali

Silgi-yi —Belirtme Hali

Silgi-de—Bulunma Hali

Silgi-den Ayrılma Hali

Ağaç-Yalın Hali

Ağaç-a – Yönelme Hali

Ağaç-ı – Belirtme Hali

Ağaç-da – Bulunma Hali

Ağaç-dan – Ayrılma Hali

Mendil – yalın hali

Mendil-e – Yönelme Hali

Mendil-i – Belirtme Hali

Mendil-de – Bulunma hali

Mendil-den – Ayrılma Hali

NOT:Bazı kelimelere hal eklerini getirdiğimizde o kelimelerde ünsüz yumuşaması ve ünsüz sertleşmesi gibi ses olayları görülebilir ayrıca kelime ünlü bir harf ile bitmişse ‘yönelme, belirtme’ hal ekleri geldiğinde araya kaynaştırma harfi girer.

İyelik (Aitlik) Ekleri

Bir varlığın kime ait olduğunu veya neye ait olduğunu bildiren isim ve isim soylu sözcüklere gelen eklere denir.

İyelik ekleri isime getirilmek zorundadır.

Örnek;

Kalem

Kalem-im – Benim

Kalem-in – Senin

Kalem-i – Onun

Kalem-imiz – Bizim

Kalem-iniz- sizin

Kalem-leri – Onların

Su

Su-yum – 1.Tekil

Su-yun – 2.Tekil

Su-ları – 3.Tekil

Su-yumuz – 1.Çoğul

Su-yunuz – 2.Çoğul

Su-ları – 3.Çoğul

Tamlayan (İlgi) Ekleri

Belirtili ve zincirleme isim tamlamalarında tamlayan durumundaki kelimenin aldığı eke tamlayan eki denir.

-ın-in-un-ün-nın-nin- nun-nün

Örnekler;

Ali’ nin saati – tamlayan, tamlanan

Ev-in yolu – tamlayan, tamlanan

Mustafa’nın montu – tamlayan, tamlanan

Fiil Çekim Ekleri

Fiillere gelen çekim eki.

1.Kip (Zaman Ekleri)
Fiilere gelerek zaman ve dilek anlamı katan eklere kip eki denir.

-dı-di-du-dü-tı-ti-tu-tü
Gel-di

-mış-miş-muş-müş
Gel-miş

-yor
Yazı-yor

Yürü-yor

-acak-ecek
Git-ecek

-r-ar-er-ır-ir-ur-ür
Sev-er

Say-ar

-malı-meli
Sil-meli

Gör-meli

-a-e
-sa-se

2.Kişi (Şahıs) Eki
Fiillere gelerek fiilin yaptığı işi kimin yaptığını belirten eklere kişi ekleri denir.

Fiil + Kip + Kişi

Ben – 1.Tekil şahıs

Sen – 2.Tekil şahıs

O – 3.Tekil şahıs

Biz – 1.Çoğul şahıs

Siz – 2. Çoğul şahıs

Onlar – 3. Çoğul şahıs

Sev-dim – 1.Tekil şahıs

Sev-di- 2.Tekil şahıs

Sev-di – 3.Tekil şahıs

Sev-dik- 1.Çoğul şahıs

Sev-diniz- 2. Çoğul şahıs

Sev-di- 3. Çoğul şahıs

Örnekler

Sev
Sev-di

Sev-miş

Sev-i-yor

Sev-ecek

Sev-er

Sev-meli

Sev-se

Öğren
Öğren-di

Öğren-miş

Öğren-i-yor

Öğren-ecek

Öğren-ir

Öğren-meli

Öğren-se

Oku
Oku-du

Oku-muş

Oku-yor

Oku-y-acak

Oku-r

Oku-malı

Oku-sa

Kes
Kes-di

Kes-miş

Kes-i-yor

Kes-ecek

Kes-er

Kes-meli

Kes-se

Ör
Ör-dü

Ör-müş

Ör-üyor

Ör-ecek

Ör-er

Ör-meli

Ör-se